در نمونهبرداری یا بیوپسی FNA از یک سوزن نازک برای جمع‌آوری نمونه سلولی از بافت تیروئید استفاده می‌شود. بیوپسی FNA تیروئید برای تشخیص و ارزیابی تغییرات در عملکرد و بافت غده تیروئید، به عنوان یک روش دقیق و با درصد خطای بسیار پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش یک روش غیرتهاجمی است که امکان نمونهبرداری از بافت غده تیروئید را بدون نیاز به جراحی و ایجاد برش در ناحیه تیروئید، در مدت زمان بسیار کوتاه فراهم می‌آورد. نمونهبرداری FNA تیروئید به صورت سرپایی در مطب پزشک و با استفاده از یک سرنگ معمولی انجام می‌شود. نتایج بدست آمده از پاتولوژی (بررسی آزمایشگاهی) این تست، اطلاعات قابل توجهی از نوع و خصوصیات بافت سلول‌های تیروئید ارائه می‌دهد که پزشک با بررسی آنها می‌تواند اقدامات درمانی لازم را انجام دهد.
نمونهبرداری FNA چیست؟
به انجام نمونهبرداری (بیوپسی) به وسیله سوزن از بافت غده تیروئید، FNA یا Fine Needle Aspiration گفته می‌شود. نمونهبرداری FNA، آزمایش بررسی اختلالات بافتی در غده تیروئید و بررسی وجود و یا عدم وجود سرطان تیروئید در بیمار است که توسط پزشکان فوق تخصص غدد و یا متخصصین رادیولوژی انجام می‌شود.
این روش نمونهبرداری یک روش غیر تهاجمی، بسیار کم عارضه و فوق‌العاده دقیق است. در این نمونهبرداری، پزشک با استفاده از یک سوزن نازک و سرنگ، مقداری خون موجود در غده تیروئید بیمار که حاوی مقداری از بافت غده تیروئید و ندول است را برمی‌دارد و سپس نمونه به آزمایشگاه بافت شناسی ارسال شده و توسط یک پاتولوژیست بررسی می‌شود. بیوپسی و انجام مراحل آماده‌سازی برای ارسال نمونه به پاتولوژی در یک جلسه و در زمان کوتاهی انجام می‌شود. با بررسی نتیجه پاتولوژی این تست، پزشک می‌تواند تصمیمات درمانی مناسب همچون درمان دارویی، جراحی و یا شیمی درمانی را برای بیمار اتخاذ نماید.
نمونهبرداری FNA چه زمانی توصیه می‌شود؟
در اکثر مواقع، بیوپسی FNA تیروئید برای تشخیص ماهیت ندول تیروئید تجویز می‌شود. نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که تجویز نمونهبرداری FNA به هیچ عنوان به معنای اطمینان پزشک از وجود سرطان نیست، بلکه این بیوپسی مانند آزمایش خون ساده، یک تست تشخیصی جهت ارزیابی علت اختلال در کارکرد غده تیروئید و خوش‌خیم یا در موارد نادر نیز بدخیم بودن ندول تیروئید است.
مواردی که بر اساس آنها پزشک نمونهبرداری FNA را تجویز می‌کند شامل:
- لمس ندول توسط پزشک: چنانچه پزشک در انجام بررسی‌های بالینی و انجام معاینات با لمس دست، به توده‌ای غیر طبیعی (ندول) در بافت غده تیروئید برخورد کند، انجام نمونهبرداری FNA جهت بررسی تمامی ندول‌های قابل لمس به وجود آمده در غده تیروئید، مستقل از اندازه آنها به بیماران توصیه می شود.
- مشاهده ندول در سونوگرافی و یا اسکن: در مواردی که ندولها در قسمت جلویی غده تیروئید قرار نداشته باشند و تشخیص آنها از طریق لمس انگشتان ممکن نباشد، با انجام تصویربرداری و سونوگرافی می‌توان این موارد را شناسایی کرد. در این‌صورت نیز بیوپسی FNA به عنوان یک تست تشخیصی اولیه توسط پزشک توصیه می‌شود.
- کاهش و یا افزایش شدید هورمون تیروئید: هنگامی که میزان TSH در خون بیمار به میزان قابل توجهی کاهش و یا افزایش یابد، پزشک علاوه بر تجویز اسکن هسته‌ای تیروئید، انجام نمونهبرداری FNA را نیز تجویز می‌کند.
- مشاهده کیست: در صورت مشاهده کیست که با اسکن هسته‌ای شناسایی می‌شود، انجام نمونهبرداری FNA به بیمار توصیه خواهد شد. ندول‌های گرم (کیست‌ها) کمتر از ندول‌های سرد، احتمال بدخیم شدن دارند.
ندول‌های مشکوک تیروئیدی چه ویژگی‌هایی دارند؟
اکثر ندول‌های تیروئیدی سفت، سخت و دارای غشای چسبنده هستند و در هنگام لمس و معاینه با دست به صورت توده‌های سفت زیر انگشتان پزشک احساس میشوند.
در بررسی‌های سونوگرافی، شکل ظاهری این گره‌ها نوعی حاشیه دندانه‌دار را نشان می‌دهد. در صورتی که این گره‌ها دارای قطر بالای ۱۰ میلی‌متر تا ۱ سانتی‌متر باشند، جهت تشخیص ماهیت و تاثیر آنها بر اختلال روند کاری غده تیروئید، باید تحت بررسی بیوپسی FNA قرار گیرند. این ندولها می‌توانند دارای علائمی از سرطان غده تیروئید باشند و به همین دلیل نیز بررسی دقیق آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.
پیش از انجام نمونهبرداری FNAچه اقداماتی لازم است؟
انجام نمونهبرداری FNA معمولا به آمادگی خاصی نیاز ندارد و در مدتی کمتر از نیم ساعت انجام می‌شود و بیمار کمی بعد می‌تواند به روال عادی زندگی خود بازگردد. اما بهتر است پیش از انجام تست FNA به نکات زیر توجه داشته باشید:
- استفاده از داروهای خاص را به پزشک اطلاع دهید: چنانچه از داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین و یا آساسانتین استفاده می‌کنید، پیش از انجام بیوپسی به پزشک خود اطلاع دهید. توجه داشته باشید که استفاده از آسپرین، مانعی برای انجام بیوپسی نخواهد بود.
- غذای کمی میل کنید: برای انجام تست FNA نیازی نیست ناشتا باشید. اما بهتر است چندین ساعت پیش از انجام تست، غذای کمی مصرف کرده باشید، زیرا در هنگام بیوپسی و زمانی که روی تخت می‌خوابید و گردن خود را به عقب خم می‌کنید، در صورتی که پیش از تست، غذای زیادی میل کرده باشید، مقداری از غذا به داخل مری بازمی‌گردد و مشکلاتی را به وجود خواهد آورد.
- لباس راحت بپوشید: به منظور تسهیل روند انجام بیوپسی، لباس راحت بپوشید تا ناحیه گردن شما در دسترس پزشک باشد. از پوشیدن لباس‌های یقه‌دار و یقه بسته خودداری کنید.
نمونهبرداری FNA چگونه انجام می‌شود؟
نمونهبرداری FNA تیروئید به صورت سرپایی در مطب و توسط پزشک و یا متخصص رادیولوژی انجام می‌شود. این نمونهبرداری بسیار ساده است و در مدت زمان کوتاهی انجام خواهد شد.
پیش از شروع نمونهبرداری، به منظور کاهش اضطراب و استرس بیمار از نحوه انجام تست، پزشک توضیحاتی را ارائه می‌دهد و سپس مراحل اصلی نمونهبرداری به ترتیب زیر انجام می‌شود:
- بیمار به پشت روی تخت خوابانده شده و از او خواسته می‌شود گردن خود را به سمت عقب خم کند تا با استفاده از مواد ضد عفونی کننده، محل مورد نظر کاملا استریل شود.
- از آنجایی که انجام این نمونهبرداری مانند آزمایش خون است، معمولا به بی‌حسی نیازی نیست و در صورت درخواست بیمار ممکن است از بی‌حسی موضعی در محل مورد نظر استفاده شود. در برخی موارد خاص که بیمار دچار اضطراب بسیار شدید باشد، ممکن است یک بیهوشی بسیار کوتاه استفاده شود.
- چنانچه اندازه گره‌ها بیش از ۱۰ میلی‌متر باشد و در قسمت‌های قدامی (جلویی) غده تیروئید قرار داشته باشند، برای پزشک قابل لمس بوده و پزشک بدون هدایت دستگاه سونوگرافی می‌تواند نمونهبرداری را انجام دهد. در صورتی که پزشک نتواند ندولها را با دست لمس کند، نمونهبرداری با هدایت دستگاه سونوگرافی انجام می‌شود. به این ترتیب که همزمان سونوگرافی روی گردن قرار می‌گیرد و با مشخص شدن ندولها در تصویر، سوزن نمونهبرداری به سمت آن هدایت می‌شود.
- انجام نمونه برداری با ورود یک سوزن به درون بافت غده تیروئید و گره (ندول) موجود در غده تیروئید آغاز می‌شود.
- به محض ورود سوزن درون بافت، پزشک با ایجاد چند حرکت دورانی و با مکش سرنگ، بیوپسی را انجام می‌دهد. نمونه استخراج شده حاوی مقداری از سلول‌های بافت گره به همراه مقداری خون و مایع درون غده تیروئید است.
- سپس سوزن سرنگ از گردن بیمار خارج شده و موضع با استفاده از باند استریل کوچکی مسدود می‌شود و برای بند آمدن خونریزی اندک گردن از بیمار و یا همراه بیمار خواسته می‌شود تا فشار بیشتری به موضع وارد کنند.
- پس از اتمام نمونهبرداری، نمونه بر روی لام آزمایشگاه ریخته شده، رنگ‌آمیزی می‌شود و به وسیله الکل با خلوص بالای ۷۵% روی لام فیکس شده و به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال خواهد شد.
در صورت وجود بیش از یک گره با اندازه بیشتر از ۱۰ میلی‌متر در غده تیروئید، پزشک نمونهبرداری را از هر یک از گره‌ها به صورت جداگانه انجام می‌دهد. در هر نمونهبرداری از سوزن و سرنگ جداگانه استفاده می‌شود. نمونه ممکن است توسط مطب به آزمایشگاه ارسال شود و یا به بیمار داده می‌شود تا آن را به آزمایشگاه تحویل دهد.
نمونهبرداری FNA چه عوارضی دارد؟
نمونهبرداری FNA به عنوان یک روش تشخیصی غیر تهاجمی، عوارض جانبی خاصی نخواهد داشت. اما مواردی مانند درد و سوزش و اندکی کبودی در محل بیوپسی از عوارض معمول این تست هستند که با تجویز مسکن در زمان کوتاهی برطرف میشوند.
- نفس تنگی
- گرفتگی و تغییر صدا
- تورم شدید گلو
- ایجاد اختلال در بلع
در بررسی نمونهبرداری FNA چه مواردی مشخص میشوند؟
تجویز بیوپسی FNA توسط پزشک به این معنا نیست که حتما به بیماری سرطان مبتلا شده‌اید. نمونه ارسالی در پاتولوژی به دقت تحت بررسی میکروسکوپی قرار می‌گیرد و نتایج حاصل از مشاهدات پاتولوژیکی آن در قالب یک گزارش جامع و در عرض ۳ الی ۴ روز به پزشک متخصص غدد و یا بیمار تحویل داده می‌شود.
موارد زیر در نمونهبرداری FNA مشخص میشوند:
- نرمال: ناحیه مشکوک ممکن است کاملا غیر سرطانی بوده و ماهیت سلول‌ها نرمال است که در این صورت، نتیجه تست نرمال و یا ندول خوش‌خیم اعلام می‌شود.
- بیماری هاشیموتو: این بیماری نوعی بیماری خودایمنی است که در آن سلول‌های ایمنی بدن به غده تیروئید حمله کرده و در این حالت غده تیروئید دچار افت عملکرد و کاهش ترشح هورمون می‌شود و فرد دچار کم کاری هاشیموتوی تیروئید خواهد شد.
- ندول‌های سمی: در برخی بررسی‌ها نشان داده می‌شود که ندولها سمی شده‌اند. در این حالت، بیمار دچار گواتر شده و میزان ترشح هورمون تیروئید به شدت افزایش می‌یابد. این ندولها سرطانی نیستند.
- مشکوک: در بررسی نمونه ممکن است سلول‌های غیر‌طبیعی مشاهده شوند که هنوز سرطانی نشده‌اند اما دارای علائمی هستند که نشان دهنده احتمال سرطانی شدن آنها است. این سلول‌ها می‌توانند پیش از سرطانی شدن، برداشته شوند و یا با دارو از بین بروند.
- بدخیم: حدود ۷ الی ۱۰ درصد از بیوپسی‌های FNA پاسخ بدخیمی را نشان می‌دهند و سرطان تیروئید را تأیید می‌کنند. البته در نتیجه تست از کلمه بدخیم استفاده نمی‌شود، بلکه به نوع بافت مشاهده شده در بررسی‌ها اشاره می‌کند.
- PTC : درج این اصطلاح در جواب پاتولوژی نشان دهنده سرطان پاپیلاری تیروئید و یا همان شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید است که بیش از ۸۰ الی ۸۵ درصد از نوع سرطان‌های تیروئید را تشکیل می‌دهد.
- MTC: در صورت درج MTC در نتیجه تست پاتولوژی، بیمار به سرطان مدولاری تیروئید مبتلا است.
- نئوپلاسم فولیکولی: تشخیص نئوپلاسم فولیکولی به معنای سرطان تیروئید فولیکولار و یا کارسینوم فولیکولی تیروئید است که دومین نوع شایع سرطان در غده تیروئید است. این نوع از سرطان ۱۷ تا ۲۰ درصد از کل موارد ابتلا به انواع سرطان‌های تیروئید را تشکیل می‌دهد. احتمال ابتلا به این بیماری در زنان ۳ برابر بیشتر از مردان است.
- بدون تشخیص قطعی فولیکولار: در این حالت، وجود سلول‌های مشکوک مشهود است اما قطعیتی در سرطانی بودن آنها مشاهده نمی‌شود. در این حالت از پزشک خواسته می‌شود تا تست بیوپسی را مجدد انجام دهد و یا یک آزمایش ژنتیک برای بیمار تجویز کند.
- درج غیرقابل تشخیص و یا Boarderline: درج اصطلاح «بوردرلاین» به این معناست که نمونهگیری، قابل تشخیص نیست و میزان و نوع نمونه گرفته شده، مناسب و دقیق نبوده و تست باید مجددا از طریق هدایت سونو انجام شود.
هزینه نمونهبرداری FNA چگونه محاسبه می‌شود؟
برای محاسبه هزینه انجام نمونهبرداری FNA باید در نظر داشته باشید که در مراکز مختلف، هزینه این تست بر اساس تجهیزات موردنیاز جهت انجام بیوپسی و خدمات پاراکلینیکی همچون تصویربرداری، متغیر خواهد بود. در صورت استفاده از بیمه پایه، میزان ۲۰ الی ۲۵ درصد از مبلغ پرداختی توسط بیمه تقبل می‌شود.
چنانچه بیمار علاوه بر بیمه پایه از خدمات بیمه تکمیلی نیز برخوردار است، بر اساس تعیین تعرفه پرداختی از جانب بیمه و کسر فرانشیز، مبلغ نمونهبرداری پرداخت می‌شود.
سوالات متداول
آیا نمونهبرداری FNA درد دارد؟
نمونهبرداری FNA مانند انجام نمونهگیری آزمایش خون است. این تست درد چندانی ندارد و تنها ممکن است بیمار در حین انجام نمونهگیری توسط پزشک فشاری را در ناحیه گردن خود احساس کند.
آیا بیمار برای انجام نمونهبرداری FNA به همراه احتیاج دارد؟
وجود همراه الزامی نیست، اما اگر بیمار دچار اضطراب و استرس زیادی شود، بهتر است یک همراه داشته باشد.
تفاوت نمونهبرداری FNA و نمونهبرداری CORE در چیست؟
نمونهبرداری تیروئید با روش Core مانند روش FNA است و تنها تفاوت آنها در این است که سوزن مورد استفاده در این نمونهبرداری، کمی بزرگتر است.
آیا تمام ندولهایی که در غده تیروئید رویت میشوند، بدخیم هستند؟
خیر. ندولها در اکثر موارد دارای ماهیت طبیعی و نرمال هستند و این بدان معنا است که تمامی ندولها، بدخیم و سرطانی نیستند.
نمونهبرداری از غده تیروئید از طریق جراحی به چه صورت است؟
در برخی موارد لازم است قطعه بزرگی از غده تیروئید برداشته شود و مورد آزمایش قرار گیرد. در این صورت، نمونهبرداری در بیمارستان و تحت نظر تیم جراحی و با بیهوشی انجام می‌شود.
بیماری‌های تیروئیدی از چه سنی بروز پیدا می‌کنند؟
اختلالات تیروئیدی معمولا از سن ۳۵ سالگی به بعد در افراد بروز پیدا می‌کنند.
اعلام نتیجه نمونهبرداری FNA چند روز طول میکشد؟
نتایج نمونهبرداری FNA ممکن است طی ۳ الی ۴ روز به شما تحویل داده شود. اما در برخی موارد ممکن است اعلام نتیجه تا هفته نیز به طول بینجامد.
