کم کاری تیروئید به علت ترشح نشدن مقدار کافی هورمونهای تیروئیدی رخ میدهد و در پی آن علائمی همچون خشکی پوست، خستگی مفرط، افزایش وزن و … بروز میکنند. کم کاری تیروئید ممکن است علل مختلفی از جمله نقص ژنتیک یا کمبود ید داشته باشد اما درمان اصلی آن، استفاده از داروی لووتیروکسین است. البته این دارو بایستی حتما با نظر و بررسی پزشک مصرف شود تا دوز دقیق آن به صورت کنترل شده با توجه به شرایط، وزن و علائم بیمار تجویز گردد. در صورتی که هر یک از نشانههای کم کاری تیروئید را مشاهده نمودید، حتما در اولین فرصت برای بررسیهای تکمیلی و آزمایش خون به پزشک مراجعه نمایید. خبر خوب این است که کم کاری تیروئید با دارو قابل درمان است و خطر جدی بیمار را تهدید نخواهد کرد.
کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم چیست؟
کم کاری تیروئید یا تیروئید کمکار، بیماریای است که در آن غده تیروئید بیمار (غدهای پروانهای شکل در جلوی گلو) نمیتواند هورمون تیروئید کافی (تیروکسین) در جریان خون تولید و ترشح کند. تقریبا تک تک سیستمهای بدن ما به هورمون تیروئید پاسخ میدهند. دو هورمونی که توسط غده تیروئید ساخته میشوند به تنظیم متابولیسم شما کمک میکنند؛ متابولیسم یعنی فرآیندهای شیمیایی موجود در بدن شما که غذایتان را تجزیه میکند تا انرژی تولید کند. آنها میتوانند میزان سرعت ضربان قلب شما، میزان عمق تنفس شما و افزایش یا کاهش وزن را در شما تحت تأثیر قرار دهند. علاوهبراین میتوانند به کنترل دمای بدن، سطح کلسترول و عادت ماهانه زنان کمک کنند.
عواقب کم کاری تیروئید عبارتند از اثرات منفی روی کارکردهای قلبی-عروقی، عصبی، گوارشی، و متابولیک. در موارد کم کاری تیروئید، معمولاً ضربان قلب و فشار خون از حالت نرمال پایینتر هستند. فردی که دچار کم کاری تیروئید است بیشتر در معرض گرفتگی عروق و همینطور سکته قلبی است. به علاوه، تولید اسید معده هم ممکن است متوقف شود و احساس خفیف قطع ارتباط با فضای اطراف و عدم توانایی در تفکر شفاف جزو علائم شایع در این بیماران هستند.
کم کاری تیروئید بیشتر در زنان میانسال و مسن شایع است. اما گاهاً خردسالان و کودکان هم میتوانند دچار این بیماری شوند، برای مثال نوزادانی که بدون غده تیروئید متولد شدهاند یا غده تیروئیدی دارند که درست کار نمیکند. نرخ کلی بروز کم کاری تیروئید مادرزادی (CH) از ۱ نفر در هر ۳۰۰۰ تولد زنده تا ۱ نفر در هر ۴۰۰۰ تولد زنده متغیر است. (منبع)
هورمونهای تیروئیدی و نقش آنان در کم کاری تیروئید
غده تیروئید دو هورمون به نام تریدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) ترشح میکند که نحوه استفاده بدن از انرژی و ذخیره آن را تنظیم میکنند (در واقع همان متابولیسم است). کارکرد تیروئید توسط غدهای درست زیر مغز به نام هیپوفیز کنترل میشود. غده هیپوفیز هورمون محرک تیروئید (TSH) را تولید میکند که خودش غده تیروئید را تحریک میکند تا T3 و T4 تولید کند.
در بالین، کم کاری تیروئید با سطح بالای هورمون محرک تیروئید (TSH) و سطح پایین تیروکسین (T4) تشخیص داده میشود. اما در برخی موارد، سطح تیروکسین (T4) نرمال است، در حالی که سطح هورمون تحریککننده تیروئید (TSH) غیرطبیعی است و بیمار یا از نظر کم کاری تیروئید بدون علامت است یا علائم خفیفی دارد. به این حالت کم کاری تیروئید تحت بالینی گفته میشود.
انواع کم کاری تیروئید
سه نوع کم کاری تیروئید وجود دارند که به آنها اولیه، ثانویه و ثالث میگویند. در اکثر موارد، کم کاری تیروئید به عنوان حالت اولیه تشخیص داده میشود.
کم کاری تیروئید اولیه
تیروئید منشأ کم کاری تیروئید اولیه است، شاید تحریک کافی دریافت نمیکند اما میزان هورمون تیروئید تولید شده (اگر صفر نباشد) برای کارکرد صحیح بدن کافی نیست. اصلیترین دلیل کم کاری تیروئید اولیه، بیماری التهاب تیروئید هاشیموتو است. این بیماری نوعی اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بیمار به اشتباه به تیروئید حمله میکند. سایر دلایل عبارتند از:
- درمان پرکاری تیروئیدی که تیروئید را تخریب میکند.
- حذف کامل یا جزئی غده تیروئید
- یک سری از داروها
- بیماریهای مادرزادی
- کمبود ید
- التهاب تیروئید ویروسی
- تغییرات هورمونی پس از زایمان
درمان کم کاری تیروئید اولیه شامل داروهایی میشود که به نوعی هورمون را جایگزین میکنند که برای حفظ و نگهداری کم کاری تیروئید ضروری است. قطع دارو باعث برگشت علائم میشود.
کم کاری تیروئید ثانویه
غده هیپوفیز هورمونهای محرک تیروئید (TSH) را تولید میکنند. TSH غده تیروئید را تحریک میکند تا هورمونهای تیروئید تولید کند. هنگامی که غده هیپوفیز دیگر درست کار نکند، تولید TSH کم یا متوقف میشود که روی تولید هورمون توسط تیروئید اثر منفی میگذارد. نتیجه این اختلال میشود کم کاری تیروئید ثانویه. اما به هر حال خود غده تیروئید در این نوع بیماری درست کار میکند. کم کاری هیپوفیز میتواند ناشی از موارد زیر باشد:
- عفونت یا التهاب مغز
- ضربه یا تروما به سر
- تومورهایی که در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس ایجاد میشوند.
- سکته مغزی
- تومور مغزی
- جراحی مغز
- آپوپلکسی هیپوفیز (مرگ بافت در غده هیپوفیز)
- خونریزی زیر عنکبوتیه یا سابآراکنوئید (که ناشی از ترکیدن آنوریسم است)
- رادیوتراپی در ناحیه مغز
- التهاب هیپوفیز لمفوسیتی (اختلال خودایمنی)
- ازدیاد آهن خون
- افزایش غیرطبیعی لمفوسیت ها یا histiocytosis (نوعی سلول ایمنی)
- عفونتهای غده هیپوفیز
- التهاب بافتها و ارگانهای مختلف (سارکویدوسیس)
- سندرم شیهان (از دست دادن خون در بارداری)
- یک سری از داروها مانند کورتون یا داروهای درمانکننده سرطان
کم کاری تیروئید ثالث
کم کاری تیروئید ثالث نشاندهنده مشکل در منشأیی غیر از تیروئید است. وقتی که هیپوتالاموس هورمون محرک تیروئید (TSH) کافی را تولید نکند، غده هیپوفیز مقادیر ناکافی از TSH را آزاد میکند. سپس کمبود یا نبود TSH باعث میشود غده تیروئیدی که به درستی کار میکرد نتواند به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید کند. تومورها و بیماریهای دیگری که با هیپوتالاموس در ارتباط هستند میتوانند همینطور باعث کاهش تولید TRH شوند که منجر به کم کاری تیروئید ثالث میگردد.
علائم کم کاری تیروئید
علائم و نشانههای کم کاری تیروئید معمولاً به تدریج و طی چندین سال بروز پیدا میکنند و ممکن است به عنوان تغییرات طبیعی بدن و پا به سن گذاشتن اشتباه گرفته شوند.
علائم کم کاری تیروئید در بالغین
حواستان به علائم زیر که به طور بالقوه کم کاری تیروئید را نشان میدهند باشد:
- افزایش وزن
- خستگی
- افت ضربان قلب
- حساسیت به دمای سرد
- افسردگی و تغییرات خلق و خو
- خشکی پوست
- نازکشدن مو
- ضعف سیستم تنفسی
- خونریزیهای ماهانه شدید (در زنان)
- مشکل در خواب
- مشکل در تمرکز
- درد یا التهاب مفاصل
- یبوست
- کاهش میل جنسی
- تغییر در صدا
- بالا رفتن سطح کلسترول
- صورت پفکرده
- بزرگشدن غده تیروئید (گواتر)
علائم کم کاری تیروئید در بارداری
حین بارداری، باید بیشتر جانب احتیاط را در نظر گرفت و حتماً علائم زیر را با پزشکتان در میان بگذارید:
- خستگی شدید
- احساس سرما
- ضعف حافظه
- درد و گرفتگی مفاصل
- افزایش وزن بیش از حد متعارف
- مشکلات پوستی
- ریزش مو
- ورم (خصوصاً پاها و دستها)
- یبوست
زنانی که دچار کم کاری تیروئید هستند، شانس کمتری هم برای باردارشدن دارند. اما حتی اگر بیماری باردار هم شد، شانس بیشتری برای تجربه عوارض بارداری مثل فشار خون بارداری، کمخونی، کندگی یا دکولمان جفت و خونریزی پس از زایمان خواهد داشت.
علائم کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان
علائم کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان شبیه به علائم این بیماری در بزرگسالان است و میتواند شامل موارد زیر شود:
- ضعف در رشد و کوتاهی قد
- تأخیر در بلوغ
- زمان واکنش کند
- افزایش وزن
- پوست و موی زبر و خشک
- گرفتگی عضلات
- تأخیر در رشد ذهنی
- افزایش خونریزی ماهانه (در دختران)
علائم کم کاری تیروئید در خردسالان
کم کاری تیروئید در خردسالان میتواند علائم زیر را نشان دهد:
- زردی (زرد شدن پوست و سفیدی چشم)
- خفگی مکرر
- صورت پفکرده
- یبوست
- گریه با صدای زبر و خشن
- تأخیر در رشد یا رسیدن به نقاط عطف رشد
علائم تهدیدکننده زندگی در کم کاری تیروئید
در افرادی که دچار کم کاری تیروئید شدید هستند، علائم میتواند شامل موارد زیر باشد: افت دمای بدن، خواب آلودگی و در موارد خیلی شدید از دست دادن هوشیاری و کمای میگزدم.
علائم تهدیدکننده حیات به نظر بیشتر در زنان مسنی که کم کاری تیروئید مزمن برای سالیان طولانی داشتهاند شایعتر است. بیمارانی که از قبل کم کاری تیروئید داشتهند ممکن است پس از عدم تبعیت از هورمون درمانی تیروئید برای مدت طولانی دچار کمای میگزدم شوند. درمان کمای میگزدم باید خیلی سریع انجام شود چرا که این بیماری نرخ مرگ و میر بالایی دارد.
علت ابتلا به کم کاری تیروئید
عموماً کمبود ید همچنان یکی از اصلیترین دلایل بروز کم کاری تیروئید است. بعد از آن، بیماری خودایمنی (التهاب تیروئید هاشیموتو) و علل ناشی از درمان کم کاری تیروئید بسیار شایع هستند. علل کم کاری تیروئید عموماً به سه دسته زیر تقسیمبندی میشوند:
علل اولیه و اصلی
- بیماریهای خودایمنی: التهاب تیروئید هاشیموتو
- پرتودرمانی: درمان با ید-۱۳۱، جراحی برداشتن غده تیروئید، تشعشع خارجی در ناحیه گردن برای لمفوم یا سرطان
- داروها: ازدیاد ید، لیتیوم، داروهای ضدتیروئید
- کم کاری تیروئید مادرزادی: عدم وجود غده تیروئید یا تیروئید نابجا، اختلالات هورمونی (نواقص ارثی در مراحل سنتز و ترشح هورمون تیروئید)، کمبود ید موتاسیون TSH-R
- اختلالات انفیلتراتیو: آمیلوئیدوز، سارکوئیدوز، هموکروماتوز، اسکلرودرمی، سیستینوز، تیروئیدیت ریدل
علل ثانویه
- کم کاری غده هیپوفیز: تومورها، جراحی یا پرتودرمانی هیپوفیز، اختلالات انفیلتراتیو، سندرم شیهان، تروما یا ضربه، فرمهای ژنتیکی کمبودهای هورمون هیپوفیز ترکیبی
- کمبود TSH تنها یا عدم فعالیت آن
- بیمارهای مربوط به هیپوتالاموس: تومور، تروما، اختلالات انفیلتراتیو، موارد ایدیوپاتیک
علل گذرا
- تیروئیدیت یا التهاب تیروئید پس از زایمان: همان کم کاری تیروئید در بارداری است.
- تیروئیدیت یا التهاب تیروئید تحت حاد: التهاب تیروئید تحت حاد نوعی واکنش ایمنی در تیروئید است که اغلب پس از عفونت سیستم تنفسی فوقانی ناشی از ویروس اتفاق میافتد.
- برداشتن تیروئید: برداشتن کل یا بخشی از غده تیروئید
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به کم کاری تیروئید قرار دارند؟
افرادی که در دستهبندیهای زیر قرار بگیرند، به احتمال بیشتری، دچار کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم خواهند شد:
- زنان، و خصوصاً زنان جوان و همینطور افراد مسن (بالای ۶۰ سال) شانس بیشتری برای ابتلا به کم کاری تیروئید دارند.
- وضعیت بارداری در شش ماه اخیر
- وجود سابقه مشکلات تیروئید مانند گواتر
- سابقه جراحی یا ید رادیواکتیو برای اصلاح مشکل تیروئید
- بروز سندرم داون یا سندرم ترنر
- سابقه خانوادگی بیماریهای خودایمنی
- داشتن اختلال ایمنی دیگر مثل دیابت نوع یک، آرتریت روماتوئید، ام اس، بیماری سلیاک
- داشتن بیماری دوقطبی (افسردگی شیدایی)
- مصرف یک سری داروها مثل آمیودارون، لیتیوم، اینترفرون آلفا، و داروهای حاوی ید که میتوانند باعث کم کاری تیروئید شوند.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هر کدام از موارد بالا را دارید، بد نیست که با پزشکتان مشورت کنید. او شاید لازم ببیند تا شما را از بابت بیماری تیروئید و بیماریهای دیگر بررسی کند. همینطور شاید اگر در باردار شدن دچار مشکل هستید باز هم تست کم کاری تیروئید برای شما درخواست کند، چون مشکلات بارداری نشانه بالقوهای از این بیماری است.
یادتان باشد که هر چقدر زودتر بیماریتان دقیق تشخیص داده شود، همانقدر هم زودتر درمان خواهید شد. یادتان باشد که درمان سریعتر مساوی است با زودتر بهبود یافتن و کاهش ریسک عوارض این بیماری.
تشخیص کم کاری تیروئید
آزمایشات مخصوص تیروئید میتوانند مشخص کنند که آیا فردی کم کاری تیروئید دارد یا خیر. پزشک در صورتی که بر اساس علائم و نشانههای بیمار به کم کاری تیروئید شک کند، میتواند این آزمایشات را درخواست کند (علائم و نشانههای اشاره شده در بالا). شاید هم از آن آزمایشات برای غربالگری استفاده کند یعنی بررسی مشکلات تیروئید در فردی که علائمی ندارد.
آزمایشات خون میتوانند تشخیص را تأیید کنند و علت زمینهای کمبود هورمونهای تیروئید را هم مشخص کنند. رایجترین آزمایش خون عبارت است از آزمایش TSH و تیروکسین یا T4.
هورمون تیروئیدی | بازه نرمال |
---|---|
TSH | ۰.۴ تا ۴ میلیگرم در لیتر |
T4 | ۰.۶ تا ۱.۶ نانوگرم در دسیلیتر |
T3 | ۲۳۰ تا ۶۱۹ پیکوگرم در دسیلیتر |
آنتی بادی تیروئید | منفی |
در تفسیر آزمایش خون، کم کاری تیروئید “بارز” زمانی تشخیص داده میشود که TSH بالا و T4 پایین باشد. کم کاری تیروئید “تحت بالینی” یا خیلی خفیف زمانی مشخص میشود که TSH بالا باشد اما T4 هنوز در بازه طبیعی جمعیت مدنظر باشد.
آزمونهای آنتی بادی T3 ،T4 و تیروئید آزمایشات خون دیگری هستند که برای تأیید تشخیص و تعیین علت کم کاری تیروئید استفاده میشوند. پزشکتان شاید مجموعه کاملی از آزمایشات تیروئید را اعم از سطوح T3 ،T4 و TSH و همینطور آنتی بادیهای تیروئید درخواست کند تا سلامت و فعالیت غده تیروئید را دقیقاً مشخص کند.
تشخیصهای افتراقی
چون علائم کم کاری تیروئید غیراختصاصی و متغیر است، بیماریهای مختلف دیگری که بروز مشابه آن را دارند نیز باید مدنظر قرار داد. به همین دلیل، برای بیمارانی که کم کاری تیروئید تحت بالینی ظاهری دارند، توصیه میشود که پس از ۸ تا ۱۲ هفته دوباره عملکرد تیروئیدشان را با آزمایش بررسی کنیم تا ببینیم آیا افزایش TSH هنوز پابرجاست یا خیر.
تشخیصهای افتراقی کم کاری تیروئید بر اساس علائم و تظاهرات مشابه:
- بیماری آدیسون: شاید با افزایش سطح هورمون محرک تیروئید خودش را نشان دهد که پس از شروع کورتون درمانی بهبود مییابد.
- چاقی (خصوصاً اگر با بیماری آپنه انسدادی خواب همراه باشد)
- یائسگی
- کم کاری هیپوفیز
- دیابت نوع یک
- افزایش کلسیم خون
- بیماری سلیاک
- کم خونی بدخیم یا پرنیشیوز
- آرتریت روماتوئید
- کم خونی ناشی از فقر آهن
- مولتیپل میلوما
- کمبود ویتامینهای B1 ،B12 یا D
- کمبود فولات
- افسردگی
- اضطراب
- استرس مزمن
- الگوهای خواب بیکیفیت
- سندرم خستگی مزمن
- فیبرومیالژی
- سندرمهای پساویروسی
- دمانس یا فراموشی
درمان کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم
متأسفانه راهی برای پیشگیری از کم کاری تیروئید وجود ندارد و درمان به موقع میتواند اثرات منفی علائم آن را روی زندگیتان کاهش دهد و به شما کمک کند تا دوباره احساس سلامتی را تجربه کنید. چون در کم کاری تیروئید بدنتان هورمون تیروئید کافی ندارد، هدف درمان کم کاری تیروئید جایگزین کردن آن هورمون است تا بدنتان بتواند عملکرد مناسبی داشته باشد بنابراین چند راه برای این کار وجود دارد که عبارتند از:
جایگزینی T4 (لووتیروکسین)
این دارو اصلیترین درمان کم کاری تیروئید است. در واقع نوعی جایگزین مشابه برای هورمون T4 است که میتوان آن را به صورت قرص مصرف کرد، اگرچه به صورت مایع یا کپسول ژلی نرم هم موجود است. معمولاً این درمان کافی است چون T4 اصلیترین هورمون تیروئید است که بدنتان باید بسازد. به علاوه، بدنتان معمولاً میتواند در صورتی که نیاز به هورمون تیروئید T3داشته باشد، T4 را به T3 تبدیل کند.
نحوه مصرف دارو
لووتیروکسین بهتر است صبح همراه با آب و معده خالی مصرف شود، یعنی تقریباً نیم ساعت پیش از خوردن یا نوشیدن هر چیزی. همینطور بهتر است حداقل چهار ساعت با مصرف کلسیم، آهن، داروهای کاهنده کلسترول (کولستیرامین، کولستیپول) و قرصهای مولتیویتامین فاصله داشته باشد زیرا این موارد میتوانند جذب آن را کاهش دهند. اما از آن طرف مشخص شده که گریپفروت میتواند جذب لووتیروکسین را افزایش دهد، چون اسیدیته معده را بالا میبرد. چند داروی دیگر هم وجود دارند که با لووتیروکسین تداخل دارند. همیشه با پزشک خودتان یا داروساز حاضر در داروخانه مشورت کنید تا ببینید آیا داروی دیگری (چه بانسخه چه بینسخه) با لووتیروکسین تداخل دارد یا خیر.
تنظیم دوز دارو
دوزهای لووتیروکسین بستگی به وزن بدن بیمار و نتایج آزمایش خون او دارد. اکثر بیماران نیاز به ۱۰۰ تا ۱۵۰ میکروگرم در روز دارند، اما بر حسب نیاز شما دوز آن میتواند کمتر از ۵۰ میکروگرم یا حتی تا ۳۰۰ میکروگرم در روز هم باشد. اگر کم کاری تیروئید شما شدید باشد یا در معرض خطر بیماریهای قلبی باشید، احتمالاً پزشکتان خیلی بااحتیاط شروع میکند و آرام آرام دوز را بالا میبرد. در این موقعیت باید صبور باشید، چون بعضاً چند ماه زمان لازم است تا احساس بهبودی پیدا کنید و آزمایشات عملکرد تیروئید به حالت طبیعی بازگردند یا از نظر پزشک شما رضایتبخش باشند. در طول این دوره، شما آزمایشات کارکرد تیروئید را باید به طور منظم انجام دهید (معمولاً هر سه ماه یک بار) و شاید لازم باشد بر حسب نتایج آزمایش، دوز دارویتان تغییر کند.
حوالی زمان یائسگی و در زنان یائسهای که هورموندرمانی جایگزین (HRT) دریافت نمیکنند، برخی زنان شاید لازم باشد تا دوز لووتیروکسینشان را کاهش دهند. دلیلش کاهش هم سطح استروژن در آن زمان است.
جایگزینی T3 (لیوتیرونین)
در موارد نادر، برخی بیمارانی که دچار کم کاری تیروئید هستند در تبدیل T4 به T3 به دلایل ژنتیکی مشکل دارند. در این حالت، شاید نیاز باشد تا در کنار لووتیروکسین مکمل T3 به نام لیوتیرونین (تریوستات، سایتومل) مصرف کنید. گاهاً به این درمان، درمان ترکیبی گفته میشود و تحقیقات هنوز درباره این روش ادامه دارد.
نحوه مصرف
این دارو را همراه با آب زیاد مصرف کنید. بهترین حالت مصرف آن روی معده خالی است، حداقل ۳۰ دقیقه قبل یا ۲ ساعت پس از غذا. دستورات نسخه را به درستی رعایت کنید. این دارو را هر روز در همان زمان مصرف کنید و اصلاً بیش از مقدار تجویز شده مصرف نکنید. اگر یکی از دفعات را فراموش کردید، هر چه زودتر آن را مصرف کنید. اگر تقریباً نوبت دوز بعدی فرا رسیده، فقط آن دوز را مصرف کنید و اصلاً دوز را دو برابر یا بیشتر نکنید.
تنظیم دوز دارو
دوز معمول برای شروع لیوتیرونین برای درمان کم کاری تیروئید ۵ تا ۲۵ میکروگرم در روز است. سپس این دوز بر اساس پاسخ بیمار و سطوح هورمونهای تیروئید در خون تنظیم خواهد شد. دز را در صورت لزوم ۲۵ میکروگرم به صورت روزانه هر ۱ یا ۲ هفته افزایش دهید. دز نگهدارنده معمول ۲۵ میکروگرم تا ۷۵ میکروگرم یک بار در روز است. دزهای بهینه لیوتیرونین برای هر بیمار متفاوت بوده و بر حسب سن، وزن، علائم، سطح هورمون تیروئید در خون و بیماریهای زمینهای مانند بیماری قلبی متغیر خواهد بود.
طرح درمان بر اساس گروههای سنی مختلف
درمان کم کاری تیروئید در گروههای سنی مختلف متفاوت است، زیرا بایستی ویژگیها و حساسیتهای هر رده سنی در نظر گرفته شود تا بهترین نتیجه حاصل شود. برای کودکان و نوجوانان به دلیل اینکه سنین رشد آنان مقطعی حساس است باید به طور مرتب دوز داروهایشان بررسی شود و مطابق با روند رشد تغییر نماید؛ بنابراین بهتر است تا هر ۶ ماه برای بررسی به پزشک مراجعه کنند.
برای بانوان باردار نیز دوز هورمون بایستی به طور دقیق بررسی شود، زیرا این دوز در طول دوران بارداری افزایش مییابد ولی بعد از زایمان به حالت نرمال بازمیگردد، اما مادر تا ۸ هفته بعد از زایمان باید تحت نظر و بررسی باشد. علاوهبراین، در افراد مسن نیز تجویز دوز مناسب دارو با توجه به بیماریهای زمینهای و شرایط جسمانی آنان تنظیم خواهد شد تا هیچگونه آسیبی به بیمار وارد نشود.
درمان در خردسالان و کودکان
چون هورمون تیروئید برای رشد طبیعی بدن و سیستم اعصاب در اوایل زندگی ضروری است، خردسالانی که کم کاری تیروئید مادرزادی دارند نمیتوانند میزان کافی هورمونهای تیروئید تولید کنند تا پس از تولد سطوح بافتی فیزیولوژیک را حفظ کنند و نیاز به شروع سریع T4درمانی ظرف دو هفته اول پس از زایمان دارند.
در کودکانی که علت زمینهای مشخصی برای کم کاری تیروئید مادرزادی دائمی ندارند، ارزیابی دوباره محور هیپوفیز-تیروئید را باید از سن حدوداً سه سالگی انجام داد تا مشخص شود آیا درمان T4 مداوم ضروری است یا خیر. کودکان کم سن و سالتر نیاز به دوزهای بالاتری از T4 به ازای هر کیلوگرم وزن بدنشان دارند.
درمان در زنان باردار
حین فازهای حیاتی رشد اولیه مغز (معمولاً بین هفته ۱۶ تا ۲۰ بارداری) جنین رو به رشد کاملاً متکی به هورمونهای تیروئید مادر است. کم کاری تیروئید بارز درمان نشده در بارداری با خطرهای مختلفی همراه است. اکثر زنانی که تحت درمان T4 هستند به محض تشخیص بارداری، نیاز به افزایش دوز T4 خواهند داشت (۲۵ تا ۳۰ درصد).
درمان در افراد مسن
افرادی که ۶۵ تا ۷۰ سال سن دارند بیشتر در معرض خطر ناشی از عوارض دوز بالای LT4 هستند، این عوارض عبارتند از آریتمی قلبی، نارسایی قلبی پیشرونده، افزایش گردش استخوان (Turnover) که به پوکی استخوان منجر میشود، از دست دادن عضلات به صورت کاتابولیک، کاهش کیفیت زندگی و افزایش مرگ و میر. به همین دلیل، اغلب توصیه میشود که درمان با دز LT4 پایین (۲۵ تا ۵۰ میکروگرم در روز) شروع شود و دز آرامآرام بالا برود.
سیر درمان و بهبودی کم کاری تیروئید
خوشبختانه، کم کاری تیروئید پس از تشخیص نوعی بیماری کاملاً قابل مدیریت است. اگر در حال مصرف دارو هستید، باید مرتب توسط پزشکتان ویزیت شوید تا سطح هورمونهای تیروئید شما را بررسی کند و ببیند آیا لازم است دوز داروهایتان تنظیم شود یا خیر. معمولاً هر زمانی که دوز داروهای شما تغییر کند باید ۶ تا ۱۰ هفته بعد با آزمایش، سطح TSH را بسنجید. وقتی که دوزتان مشخص شد، باید تقریباً سالی یک بار (یا بیشتر اگر باردار هستید یا داروهایی مصرف میکنید که با داروی جایگزین هورمون تیروئید تداخل دارند) توسط پزشک ویزیت شوید. اگرچه درمان قطعی و دائمی برای کم کاری تیروئید وجود ندارد باید رژیم غذایی و داروهایتان را درست مصرف کنید، اما در صورت رعایت نکاتی که پزشکتان به شما میگوید، خطر خاصی شما را تهدید نمیکند.
عوارض و خطرات درمان نکردن کم کاری تیروئید
در برخی موارد، اگر کم کاری تیروئیدتان را درمان نکنید، ممکن است دچار مشکلات زیر شوید:
سطح بالای کلسترول
چون بدن شما از هورمون تیروئید برای کمک به تجزیه کلسترول استفاده میکند، کم کاری تیروئید شاید به کلسترول بالا منجر شود که شانس سکته قلبی، سکته مغزی و مشکلات جدی دیگری را رقم میزند. به همین دلیل پزشکتان شاید در صورت مشاهده کلسترول بالا، وضعیت شما را از نظر کم کاری تیروئید بررسی کند (و همینطور برعکس!)
مشکلات قلبی
چون کم کاری تیروئید عملکرد بدن شما را کند میکند که شامل قلب هم میشود، میتواند منجر به افت ضربان قلب شود. اگر شدید شود، میتواند به غشکردن، نارسایی قلبی و مشکلات جدی دیگر منجر شود.
گواتر
عدم درمان کم کاری تیروئید میتواند باعث بزرگ شدن غده تیروئید شما شود که گواتر نام دارد. گواتر میتواند علائم زیر را داشته باشد: ورم، حس گرفتگی، صدای خشن، مشکل در تنفس و بلع و مشکلات دیگر. در موارد شدید شاید به جراحی نیاز باشد.
کمای میگزدم
کمای میگزدم نوع شدیدی از کم کاری تیروئید است که در موارد نادر وقتی که بیماری درمان نشود، رخ میدهد. وقتی این حالت ایجاد شد، عملکرد بدن شما کند شده تا حدی که تهدیدکننده حیات میشود و به همین دلیل افراد در این حالت باید فوراً تحت درمان قرار گیرند.
نوروپاتی محیطی
عدم کنترل کم کاری تیروئید میتواند به اعصاب محیطی شما آسیب وارد کند که اطلاعات را از مغز و نخاع به بقیه اجزای بدن شما منتقل میکنند. یک دلیل آن شاید احتباس مایعات باشد که فشار زیادی روی اعصاب وارد میکند.
علائم نوروپاتی محیطی اغلب عبارتند از درد، بیحس شدن، یا حس گزگز در بازوها یا پاها و همینطور ضعف عضلانی یا از دست دادن بخشی از کنترل روی عضلات.
مشکلات شناختی
مشکلات ذهنی و هیجانی در کم کاری تیروئید شایع هستند. چیزی که اکثر افراد توصیف میکنند، مشکل در تمرکز است. کم کاری تیروئید همینطور میتواند به افسردگی منجر شود. در این موارد، درمان با هورمون تیروئید میتواند به رفع علائم افسردگی کمک کند.
مشکلات بارداری
در خیلی از زنانی که کم کاری تیروئید دارند، دورههای ماهانه بینظم و غیرقابل پیشبینی میشود که میتواند اثر بدی روی باروری بگذارد؛ درست مثل مشکلات خودایمنی که اغلب باعث کم کاری تیروئید میشوند.
مراقبت و پیشگیری از کم کاری تیروئید
میتوان از بروز کم کاری تیروئید جلوگیری کرد و با رعایت رژیم غذایی مناسب و مدیریت سبک زندگی از آن پیشگیری کرد. به علاوه، این موارد میتوانند به پیشگیری از کم کاری تیروئید کمک کنند:
رژیم مناسب برای کم کاری تیروئید
شواهد پزشکیای مبنی بر رعایت یک رژیم غذایی خاص برای بهبود کارکرد غده تیروئید شما وجود ندارد، اگرچه ادعاهایی در این زمینه به صورت تجربی در برخی سایتها و شبکههای اجتماعی وجود دارند. غذاهایی که یک سری ماده مغذی مثل ید، سلنیوم و روی دارند میتوانند به حفظ کارکرد درست تیروئید کمک کنند.
سوالات متداول
اگر کم کاری تیروئید را درمان نکنیم، چه اتفاقی میافتد؟
کم کاری تیروئید میتواند باعث مشکلات در باروری، افزایش سطح کلسترول، افسردگی، افزایش وزن و یبوست مزمن شود. برای همین مهم است تا نسبت به مصرف درست داروهای تیروئیدتان (تیروکسین) هوشیار باشید و برای بررسی سطح هورمونها خود به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید.
چه سطحی از TSH نشان دهنده کم کاری تیروئید است؟
سطوح نرمال هورمون محرک تیروئید (TSH) بر حسب آزمایشگاهها متغیر خواهد بود اما معمولاً بین ۰.۴ تا ۴ میلی واحد بر لیتر است.
رایجترین درمان کم کاری تیروئید چیست؟
اصلیترین درمان کم کاری تیروئید دارویی به نام لووتیروکسین است.
آیا میتوان در صورت داشتن کم کاری تیروئید وزن کم کرد؟
میزان افزایش وزن ناشی از کم کاری تیروئید معمولاً جزئی است یعنی نهایتاً بین ۲ تا ۵ کیلو. وقتی تحت درمان قرار بگیرید، نرخ متابولیک پایه شما به حد نرمال افزایش پیدا خواهد کرد به طوری که میتوانید وزن اضافه را کم کنید.
آیا با داشتن کم کاری تیروئید میشود عمر طولانی داشت؟
۱۰۰ درصد، اگر این بیماری را کنترل و مدیریت کنید، کم کاری تیروئید اصلا تهدیدکننده حیات نیست.
چقدر ید برای تولید سطح کافی از هورمونهای تیروئید لازم است؟
حدود ۱۵۰ میکروگرم (کی میلیونوم گرم) ید خوراکی هر روز برای تولید سطوح کافی از هورمونهای تیروئید لازم است.
آیا میتوانم حین مصرف داروهای تیروئید، همچنان شیر مصرف کنم؟
غذاهایی که کلسیم بالا دارند به طور خاص خوب نیستند چون کلسیم میتواند به هورمون تیروئید متصل شود و از جذب آن جلوگیری کند. پس حتماً بین مصرف غذا و مصرف دارویتان کمی فاصله بیندازید (حداقل بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه)
آیا در صورت داشتن کم کاری تیروئید، در باردار شدن مشکل پیدا خواهم کرد؟
کم کاری تیروئید به سه شکل میتواند روی باروری اثر منفی بگذارد:
- عادات ماهیانه سنگین یا بینظم میتوانند باروری را مشکلساز نمایند.
- سطح پایین هورمونهای تیروئید میتوانند مانع از تخمک گذاری شوند.
- علل بالقوه بیماری تیروئید مانند اختلالات هیپوفیز یا بیماریهای خودایمنی میتوانند اثر منفی روی باروری داشته باشند.
آیا پس از زایمان نیاز به درمان کم کاری تیروئید خواهم داشت؟
شاید. دوز لووتیروکسین شما احتمالاً باید پس از زایمان تنظیم شود.
آیا میتوانم در صورت داشتن کم کاری تیروئید به نوزادم شیر دهم؟
معمولاً بله، اما داشتن کم کاری تیروئید میتواند تولید شیر کافی را سخت کند یا منجر به مشکل در رفلکس روانشیری شود.
التهاب تیروئید هاشیموتو چیست؟
التهاب تیروئید هاشیموتو نوعی بیماری خودایمنی است که عامل اکثر موارد کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان است. به التهاب تیروئید هاشیموتو همینطور التهاب تیروئید لمفوسیتی مزمن هم میگویند.
کم کاری تیروئید تحت بالینی چیست؟
یعنی وقتی که شواهد زیست-شیمیایی مبنی بر کمبود هورمون تیروئید در بیمارانی که مشخصههای معدودی از این بیماری را دارند یا اصلا آن موارد را ندارند.
چه نمکی برای کم کاری تیروئید خوب است؟
بیمارانی که کم کاری تیروئید دارند بهتر است نمک یددار در رژیم غذایی روزانهشان مصرف کنند چون ید به تولید هورمونهای تیروئید در بدن کمک میکند.
آیا کم کاری تیروئید خودبهخود بدون درمان خوب میشود؟
بیمارانی که کم کاری تیروئید خفیف و بدون علامت دارند شاید همیشه نیاز به درمان نداشته باشند. در موارد نادر، بیماری شاید خودش بهبود یابد. اما کم کاری تیروئید باید در طول زمان تحت نظر قرار گیرد و برای همین بهتر است توسط پزشک ویزیت شوید.
کم کاری تیروئید چه تاثیری روی عملکرد جنسی دارد؟
کم کاری تیروئید به طور خاص ممکن است به اختلال نعوظ یا مشکل در انزال در مردان و کاهش میل جنسی و مشکل در روانکاری واژن، رسیدن به ارگاسم و درد در زنان منجر شود.(منبع)
اگر نوبت مصرف قرص لووتیروکسین را فراموش کنم، چه اتفاقی میافتد؟
برای خیلیها پیش میآید که فراموش کنند قرص لووتیروکسین را مصرف کنند اما چون بدن شما ذخیره زیادی از تیروکسین دارد، خیلی متوجه این مسئله نخواهید شد.
آیا کم کاری تیروئید میتواند باعث تهوع و سرگیجه شود؟
تهوع، استفراغ، اسهال و درد شکمی مزمن میتوانند به خاطر کم کاری تیروئید ایجاد شوند.(منبع)
چرا کم کاری تیروئید باعث پرولاکتین میشود؟
در بیماران دچار کم کاری تیروئید، افزایش پرولاکتین به خاطر افزایش جبرانی در تخلیه TRH هیپوتالاموسی مرکزی است که خودش به خاطر کاهش تیروکسین است.(منبع)
تفاوت بین کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید چیست؟
پرکاری تیروئید یعنی غده تیروئید پرکار یا بیش از حد فعال (یعنی تولید بیش از حد هورمون تیروئید). اما کم کاری تیروئید یعنی غده تیروئید کمکار (که هورمون کافی تولید نمیکند). کم کاری تیروئید از پرکاری تیروئید شایعتر است.
چرا زنان بیشتر در معرض کم کاری تیروئید هستند؟
هم پرکاری و هم کم کاری تیروئید بیشتر در زنان شایع هستند تا مردان. کم کاری تیروئید شاید به این دلیل اتفاق بیفتد که غده هیپوفیز یا خود غده تیروئید درست کار نمیکند. این نوع بیماری تیروئید بیشتر در زنان یائسه شایع است.
چرا کم کاری تیروئید من نوسانی است؟ (یعنی خوب میشود و دوباره برمیگردد)
برای افرادی که بیماری تیروئید دارند یک سری موارد میتوانند باعث نوسان در سطح TSH شوند. این موارد عبارتند از پیشرفت بیماری، تغییرات دارو، بارداری، دوز ناکافی دارو، تغییر در وزن، تغییرات فصلی و غیره.
آیا قرصهای ضدبارداری روی کم کاری تیروئید اثری دارند؟
استروژن هورمونی که در اکثر قرصهای ضدبارداری وجود دارد میتواند نحوه عملکرد و تولید هورمونهای تیروئید را تحت تأثیر قرار دهد. استفاده بلندمدت (بالای ۱۰ سال) از قرصهای ضدبارداری هورمونی شانس کم کاری تیروئید را بالا میبرد. استروژن همینطور میتواند روی نتایج آزمایش خون T3 و T4 اثر بگذارد حتی اگر مشکل تیروئید نداشته باشید.
چه چیزی باعث تبدیل پرکاری تیروئید به کم کاری تیروئید میشود؟
اصلی ترین دلیل تبدیل پرکاری تیروئید به کم کاری تیروئید در یک بیمار، مصرف زیاد داروی هورمون تیروئید است. اگرچه برخی افراد شاید عمداً دز را بالا ببرند، اما تغییر در نتایج سطوح هورمون بیشتر ناشی از این مسئله است که خود دز درمانی هورمون که تجویز شده به طور تصادفی بالا بوده است.
آیا میتوانم در صورت داشتن کم کاری تیروئید گردو مصرف کنم؟
اگر گردو مصرف میکنید یک چیز باید یادتان باشد: همیشه از خوردن گردو حین مصرف داروهایتان پرهیز کنید. باید ۴ ساعت فاصله بین داروی تیروئید و مصرف گردو باشد چون گردو میتواند باعث اختلال در جذب داروی هورمون تیروئید شود.