بلوغ زودرس به این معنا است که بلوغ زودتر از ۸ سالگی در دختران و ۹ سالگی در پسران اتفاق بیفتد. معمولا اولین نشانۀ بلوغ زودرس در دختران رشد سینه، و اولین علامت آن در پسران رشد موهای صورت و نازک‌شدن پوست بیضه است. بلوغ زودرس در دختران شایع‌تر است و احتمال ابتلای پسران به بلوغ زودرس معمولا یک دهم دختران است. در صورت عدم درمان، بلوغ زودرس می‌تواند مشکلات فیزیولوژیکی مانند کوتاهی قد و مشکلات روحی-روانی مانند افسردگی و جامعه‌گریزی را در کودک بوجود بیاورد. چنانچه کودک به بلوغ زودرس مبتلا باشد، باید تحت‌نظر متخصص غدد تحت نظارت و درمان قرار گیرد تا در صورت نیاز با مصرف داروهایی که بر کنترل ترشح هورمون‌های بلوغ موثرند، فرایند بلوغ او متوقف گردد.
دکتر منشادی فوق‌تخصص غدد، رشد و متابولیسم کودکان در تهران هستند که طی ۲۰ سال تجربه طبابت خود، کیس‌های متعدد بلوغ زودرس را تحت‌نظر گرفته‌اند و موجب شده‌اند تا دختران و پسران دچار این عارضه، کودکی و نوجوانی شاد و رشد طبیعی داشته باشند. این‌ها تنها چند نمونه از کودکانی هستند که تحت‌نظر دکتر منشادی بلوغ کنترل شده و طبیعی داشته‌اند.
برای دریافت مشاوره و تعیین وقت ویزیت، می‌توانید به صفحه تماس با ما مراجعه کنید.
بلوغ زودرس یعنی چه؟
بلوغ معمولاً بعد از ۸ سالگی در دختران و بعد از ۹ سالگی در پسران اتفاق می‌افتد. بلوغ زودرس زمانی است که این تغییرات برای کودک خیلی زود (پیش از ۸ یا ۹ سالگی) آغاز می‌شود. بلوغ زودرس در پسران معمولا نشان از وجود یک بیماری زمینه‌ای دارد، درحالیکه در بیشتر موارد، بلوغ زودرس در دختران دلیل مشخصی ندارد.
بلوغ زودرس در دختران بسیار شایع‌تر از پسران است. به همین علت معمولا بروز بلوغ زودرس در پسران نشان از یک بیماری زمینه‌ای جدی دارد که باید به سرعت تحت نظر متخصص قرار گیرد.
برای فهم بهتر بلوغ زودرس دانستن اینکه در بلوغ چه اتفاقی می‌افتد مفید است. مغز فرایند بلوغ را با ترشح هورمونی به نام گنادوتروپین آغاز می‌کند. هنگامی که این هورمون به غده کوچک لوبیایی‌شکل در پایه مغز به نام غده هیپوفیز می‌رسد، منجر به افزایش استروژن در تخمدان‌ها و افزایش تستوسترون در بیضه‌ها می‌شود. استروژن باعث ایجاد صفات جنسی زنانه و تستوسترون باعث ایجاد صفات جنسی مردانه می‌شود.
انواع بلوغ زودرس
دو نوع بلوغ زودرس وجود دارد: بلوغ زودرس مرکزی و بلوغ زودرس محیطی. این دو نوع بلوغ از لحاظ عامل به‌وجودآورنده و میزان شیوع با یکدیگر تفاوت دارند.
بلوغ زودرس مرکزی
این نوع بلوغ زمانی اتفاق می‌افتد که مغز گنادوتروپین را زودتر از زمان طبیعی ترشح می‌کند. در بلوغ زودرس مرکزی، بلوغ خیلی زود شروع می‌شود؛ اما با سرعت طبیعی ادامه پیدا می‌کند. در اکثر کودکانی که دچار چنین بلوغی شده‌اند، هیچ بیماری یا دلیل شناخته‌شده دیگری وجود نداشته است.
بلوغ زودرس محیطی
اگر استروژن یا تستوسترون زودتر از زمان طبیعی ترشح شوند، کودک دچار بلوغ زودرس محیطی می‌شود. در این نوع بلوغ زودرس، گنادوتروپین که به طور معمول باعث شروع بلوغ می‌شود، دخیل نیست. بلکه علت ترشح استروژن یا تستوسترون در بدن است. وجود مشکلی در تخمدان‌ها، بیضه‌ها، غدد فوق‌کلیوی یا غده هیپوفیز باعث بروز بلوغ زودرس محیطی می‌شود. بلوغ زودرس محیطی شیوع بسیار کمتری از بلوغ زودرس مرکزی دارد و در موارد بسیار نادری اتفاق می‌افتد.
ارتباط بلوغ زودرس و قد
در دوران بلوغ، افراد معمولاً یک جهش رشد را تجربه می‌کنند که میانگین آن در ۲۰ الی ۳۰ سانتی‌متر می‌باشد. به عبارت دیگر کودکی که بلوغش آغاز می‌شود، می‌تواند تا حداکثر ۳۰ سانتی‌مترِ دیگر رشد کند. با پایان یافتن بلوغ، صفحات رشد او بسته می‌شوند. قد نهایی کودک، مجموع قد او در ابتدای بلوغ و رشد او در دوران بلوغ می‌باشد. بنابراین هر چه کودک زودتر به بلوغ برسد، قد او در ابتدای فرایند بلوغ کوتاه‌تر بوده که منجر به کوتاهی نهایی قد او می‌شود.
در واقع بلوغ زودرس، بلوغ اسکلتی را تسریع کرده و می‌تواند منجر به همجوشی زودرس صفحات رشد شود که در نهایت منجر به کاهش قد کودک می‌گردد. افراد مبتلا به بلوغ زودرس یک جهش رشد اولیه را تجربه می‌کنند، اما به دنبال آن، بسته‌شدن زودرس صفحات رشد رخ می‌دهد که رشد بیشتر را محدود می‌کند.
نظارت دقیق بر سرعت رشد و بلوغ اسکلتی در افراد دارای بلوغ زودرس و مداخله به موقع، می‌تواند تاثیر بسزایی در رشد قد کودک داشته باشد. چنانچه کودک دچار بلوغ زودرس باشد، پزشک با استفاده از آزمایش‌هایی سرعت رشد کودک را تعیین کرده و در صورت نیاز درمان دارویی را شروع می‌کند که منجر به بلوغ دیرتر کودک و افزایش قد او خواهد شد. اما پس از به پایان رسیدن بلوغ امکان افزایش قد کودک به هیچ طریقی وجود ندارد.
چنانچه علائم بلوغ کودک در سن طبیعی بروز کنند، به‌هیچ‌وجه نباید جلوی بلوغ را گرفت. این کار نهایتا کمکی به افزایش قد نمی‌کند، بلکه کودک را از سهم قد ژنتیکی خود نیز محروم می‌کند.
تفاوت بلوغ زودرس و دیررس (دیرهنگام)
بلوغی که زودتر از زمان طبیعی اتفاق می‌افتد را بلوغ زودرس میگویند. در مقابل آن شرایطی وجود دارد که در آن فرد دیرتر از زمان طبیعی به بلوغ می‌رسد. به چنین حالتی بلوغ دیررس میگویند. بلوغ دیررس به این معنی است که علائم فیزیکی بلوغ جنسی تا سن ۱۲ سالگی در دختران یا ۱۴ سالگی در پسران ظاهر نمی‌شود. بلوغ دیررس اغلب هیچ علت شناخته شده‌ای ندارد و در برخی موارد نیز علت آن وراثتی است. در مواردی که بلوغ دیررس به وراثت مربوط باشد عوارضی نداشته و مشکلی در بزرگسالی ایجاد نمی‌کند. اما چنانچه علت آن وجود مشکلی در غدد جنسی و یا هورمون‌های هیپوفیز و هیپوتالاموس باشد، ممکن است در صورت عدم درمان منجر به ناباروری گردد.
علائم بلوغ زودرس و نحوه تشخیص آن
اگر در سن ۸ سالگی و یا کمتر از آن علائم زیر را در دختر خود مشاهده کردید، یا در سن ۹ سالگی یا کمتر از آن پسر شما دچار این علائم شد، باید فورا به متخصص غدد اطفال مراجعه کنید.
علائم بلوغ زودرس در دختران
- مشاهدۀ جوانۀ سینه و یا احساس درد در آن ناحیه (اغلب اولین علامت)
- قاعدگی (معمولاً تا ۲-۳ سال پس از شروع علائم اولیه)
- رشد موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل
علائم بلوغ زودرس در پسران
- نازک‌شدن پوست بیضه (اولین علامت)
- بم‌شدن صدا
- رشد موهای صورت، ناحیۀ تناسلی و زیر بغل.
- بزرگ‌شدن آلت تناسلی و بیضه‌ها.
- رشد عضلانی
- نعوظ یا انزال خود به خودی
جدول زیر راهنمای مراحل بلوغ است که به آن مقیاس تانر نیز گفته می‌شود. تانر یک مقیاس رشد فیزیکی در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان است که اندازه‌های فیزیکی رشد را بر پایه صفات اصلی و ثانویه جنسی تعیین می‌کند. طبق این مقیاس بلوغ کودکان به ۵ مرحله تقسیم می‌شود. مطلع بودن از این نشانه‌ها در تشخیص سریع و به‌موقع بلوغ زودرس یا دیررس در کودکان تاثیر بسزایی خواهد داشت.
نکته: اگر دختران تا سن ۱۳ سالگی و پسران تا سن ۱۴ سالگی به مرحله دوم مقیاس تانر نرسیده باشند، مشکوک به بلوغ دیررس هستند و باید به پزشک مراجعه شود.
دختران – رشد سینه‌ها
| مرحلۀ اول | پیش از بلوغ |
| مرحلۀ دوم (۸ تا ۱۳ سالگی) | ایجاد جوانه در زیر نوک پستان بزرگ‌شدن پستان |
| مرحلۀ سوم (۹ تا ۱۴ سالگی) | بزرگ‌شدن بیشتر پستان و هالۀ پستان |
| مرحلۀ چهارم (۱۰ تا ۱۵ سالگی) | هالۀ پستان و پاپیلا تشکیل حجم می‌دهند |
| مرحلۀ پنجم (۱۲ تا ۱۸ سالگی) | مرحله بلوغ: برآمدگی پاپیلا و متوقف‌شدن رشد هاله |
پسران و دختران – رشد موی ناحیۀ تناسلی
| مرحلۀ اول | پیش از بلوغ |
| مرحلۀ دوم (۸ تا ۱۳ سالگی) | رشد موی کم‌پشت، بلند و حاوی مقادیر اندکی رنگ‌دانه به‌صورت صاف یا فر |
| مرحلۀ سوم (۹ تا ۱۴ سالگی) | تیره‌تر، ضخیم‌تر و فرتر شدن موها |
| مرحلۀ چهارم (۱۰ تا ۱۵ سالگی) | تبدیل‌شدن به موی فرد بالغ اما با سطح پوشانندگی کمتر |
| مرحلۀ پنجم (۱۲ تا ۱۸ سالگی) | تبدیل‌شدن به موی فرد بالغ از نظر جنس و کمیت |
پسران – رشد اندام‌های جنسی
| مرحلۀ اول | پیش از بلوغ |
| مرحلۀ دوم (۹ تا ۱۴ سالگی) | بزرگ‌شدن کیسه بیضه و بیضه قرمزشدن پوست کیسه بیضه تغییر در بافت |
| مرحلۀ سوم (۱۰ تا ۱۶ سالگی) | بزرگ‌شدن آلت تناسلی (در ابتدا طول) رشد بیشتر بیضه‌ها |
| مرحلۀ چهارم (۱۱ تا ۱۶ سالگی) | افزایش اندازه آلت تناسلی، بیضه و کیسۀ بیضه تیره‌تر شدن پوست بیضه |
| مرحلۀ پنجم (۱۳ تا ۱۸ سالگی) | تبدیل‌شدن به آلت تناسلی بزرگسال |
چنانچه علائم مذکور در جدول در کودکان زیر ۸ سال مشاهده شود، به معنای بلوغ زودرس کودک است.
علائم و نشانه‌هایی وجود دارد که والدین با مشاهدۀ آنها می‌توانند کودک را برای تشخیص تخصصی و پیگیری‌های بیشتر نزد پزشک ببرند:
بلوغ زودرس چگونه توسط متخصص تشخیص داده می‌شود؟
علائم ذکر شده می‌تواند نشانۀ بلوغ زودرس کودک باشد، اما تشخیص نهایی به عهدۀ پزشک و با انجام آزمایش‌های مربوط است. در صورت مشاهدۀ علائم بالا در کودک، حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک با استفاده از یک یا چند روش می‌تواند بلوغ زودرس را تشخیص دهد:
- معاینه فیزیکی: یک معاینه فیزیکی کامل برای ارزیابی رشد کودک، رشد ویژگی‌های جنسی ثانویه (مانند رشد سینه در دختران یا بزرگ شدن بیضه در پسران) و سایر یافته‌های فیزیکی مرتبط انجام می‌شود.
- استفاده از جداول تشخیصی: پزشکان برای تشخیص بلوغ زودرس از جداول تشخیصی استفاده می‌کنند. این جداول شامل معیارهایی مانند سن معمول بلوغ و مقادیر مرجعی از هورمون‌ها می‌شوند که برای سن‌های مختلف تعیین شده‌اند. این جدول به پزشکان کمک می‌کند تا به طور دقیق‌تر بلوغ زودرس را تشخیص دهند.
- ارزیابی سابقه پزشکی: متخصص به جمع‌آوری اطلاعات در مورد سابقه پزشکی کودک، از جمله هرگونه سابقه خانوادگی بلوغ زودرس، الگوهای رشد، و هرگونه علائم یا نشانه‌های مشاهده شده توسط کودک یا والدین او می‌پردازد.
- ارزیابی سن استخوانی با استفاده از رادیوگرافی: ممکن است برای ارزیابی سن استخوانی، رادیوگرافی از دست و مچ دست کودک انجام شود که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد بلوغ اسکلتی ارائه دهد. همچنین به پزشک کمک می‌کند که تعیین کند آیا سن استخوانی کودک با سن تقویمی او مطابقت دارد یا نه. اگر بدن کودک بیش از حد هورمون‌های تولیدمثلی تولید کند، استخوان‌های او زودتر از حد طبیعی بالغ می‌شوند که نشان‌دهنده بلوغ زودرس است.
- آزمایش هورمونی: آزمایش‌های خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌ها از جمله هورمون لوتئینیزه کننده (LH)، هورمون محرک فولیکول (FSH)، استرادیول (در دختران) و تستوسترون (در پسران) انجام می‌شود. این آزمایش‌ها هورمون‌های هیپوفیز کودک (هورمون‌های کنترل‌کنندۀ بلوغ) را بررسی می‌کند. در این آزمایش‌ها همچنین سطح هورمون‌های جنسی کودک مورد بررسی قرار می‌گیرد. افزایش سطح این هورمون‌ها ممکن است نشان‌دهنده بلوغ زودرس باشد.
- مطالعات تصویربرداری: در برخی موارد، مطالعات تصویربرداری مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) مغز ممکن است برای ارزیابی هیپوتالاموس و غده هیپوفیز، که نقش کلیدی در تنظیم بلوغ دارند، توصیه شود.
- ارزیابی شرایط زمینه‌ای: متخصص همچنین ممکن است شرایط پزشکی یا عواملی را که می‌توانند در بلوغ زودرس نقش دارند، مانند تومورها یا اختلالات ژنتیکی، ارزیابی کند.
- سونوگرافی: در صورت مشکوک شدن به بلوغ زودرس محیطی، پزشک ممکن است سونوگرافی لگن را تجویز کند. این آزمایش احتمال وجود تومورهای تخمدان یا آدرنال را در لگن و غدد فوق‌کلیوی کودک بررسی می‌کند.
- نظارت و پیگیری: پس از تشخیص، نظارت مداوم پزشک جهت بررسی پیشرفت کودک در دوران بلوغ، ارزیابی پاسخ به درمان در صورت لزوم، و رسیدگی به هرگونه نگرانی یا عارضه‌ای که ممکن است ایجاد شود ضروری است.
با به کارگیری یک رویکرد جامع برای تشخیص، متخصصان می‌توانند بلوغ زودرس را به‌درستی شناسایی کرده و راهکارهای درمانی مناسبی جهت جلوگیری از آن ارائه دهند.
درمان بلوغ زودرس
بلوغ زودرس به راحتی قابل درمان است. با درمان و مراقبت مناسب، اکثر کودکان مبتلا به بلوغ زودرس، نوجوانی عادی و شادی را تجربه خواهند کرد. هدف از درمان بلوغ زودرس، متوقف کردن فرایند بلوغ است. رویکرد درمانی بستگی به این دارد که چه چیزی باعث بلوغ زودرس کودک شده است.
تزریق آگونیست (GnRH)
اگر فرزند شما مبتلا به بلوغ زودرس مرکزی باشد و هیچ مشکل دیگری نداشته باشد، پزشک ممکن است درمان با GnRH یا آگونیست را پیشنهاد کند. آگونیست‌ها سنگ بنای مدیریت بلوغ زودرس هستند. این داروها با سرکوب ترشح گنادوتروپین‌ها، یعنی هورمون لوتئینیزه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) از غده هیپوفیز عمل می‌کنند و در نتیجه پیشرفت بلوغ را متوقف می‌کنند. آزمایش‌های بالینی و مطالعات طولانی‌مدت، اثربخشی آگونیست‌ها را در توقف پیشرفت بلوغ و عادی‌سازی میزان بلوغ اسکلتی در کودکان دچار بلوغ زودرس نشان داده‌اند. این داروها به طور موثری ترشح هورمون‌های جنسی را سرکوب کرده که منجر به پسرفت ویژگی‌های جنسی ثانویه و حفظ پتانسیل قد می‌شود.
آگونیست‌ها معمولاً از طریق تزریق زیرجلدی تجویز می‌شوند. دوز تجویزی آن بسته به داروی خاص مورد استفاده و پاسخ هر کودک متفاوت است. تزریق ممکن است به صورت ماهیانه، سه ماه یک بار یا حتی یک بار در هر چند ماه انجام شود. این میزان بسته به نوع دارو و پاسخ کودک به دارو می‌تواند تغییر کند. در برخی موارد، برنامه درمانی ممکن است شامل یک یا دو تزریق در سال باشد. بنابراین، مدت زمان درمان، سن کودک، و تعداد تزریق‌ها باید توسط پزشک با توجه به شرایط هر بیمار تعیین شود و مشاوره پزشکی لازم است.
تزریق آگونیست ممکن است باعث تشدید گذرای علائم بلوغ در مرحله اولیه درمان شوند، از جمله خونریزی واژینال در دختران و بزرگ شدن گذرای بیضه در پسران. سایر عوارض جانبی تغییرات خلقی و کاهش تراکم استخوان است، اگرچه این عوارض معمولاً پس از قطع درمان برگشت‌پذیر هستند. به طور خلاصه می‌توان گفت تزریق آگونیست یک گزینه درمانی ایمن و مؤثر برای مدیریت بلوغ زودرس است.
درمان بیماری زمینه‌ای
درمان یک بیماری دیگر که باعث بلوغ زودرس شده است، معمولاً روند بلوغ را متوقف می‌کند. به‌عنوان‌مثال چنانچه وجود تومور سبب ایجاد بلوغ زودرس شده باشد، با خارج‌کردن آن، فرد دورۀ بلوغ طبیعی را طی خواهد کرد. باید توجه داشته باشید در بسیاری از موارد، پزشک نمی‌تواند علتی پیدا کند و ممکن است به شما پیشنهاد کند که چند ماه صبر کرده و در این مدت، رشد و تغییرات کودک را به‌دقت تحت‌نظر داشته باشید.
دلیل بروز بلوغ زودرس چیست؟
در دختران، علت بلوغ زودرس در ۹۰ تا ۹۵ درصد مواقع ناشناخته است، به این معنی که پزشکان به طور قطعی نمی‌دانند که چرا این اتفاق می‌افتد. در پسرها بیشتر احتمال دارد که یک علت قابل شناسایی اساسی وجود داشته‌باشد. برای مثال بیماریهای مزمن مانند دیابت، فیبروز سیستیک، بیماری سلیاک، بیماریهای کلیوی و یا آسم می‌تواند موجب بلوغ دیررس گردد. عوارض دیگری که باعث مختل شدن بلوغ می‌شود، شامل اختلالات ژنتیکی، ناهنجاری‌های کروموزومی و تومورها می‌باشد. برخی از داروهای شیمی درمانی و داروهای بیماریهای اعصاب، می‌تواند موجب بلوغ دیررس گردد.
بلوغ زودرس مرکزی ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- ناهنجاری‌های سیستم عصبی مرکزی
- سابقه خانوادگی این اختلال
- برخی از سندرم‌های ژنتیکی نادر
- تومورهای غده هیپوفیز یا مغز
موارد زیر می‌توانند باعث بلوغ زودرس محیطی شوند:
- برخی از سندرم‌های ژنتیکی نادر
- تومورهای تخمدان یا بیضه
- تومورهای دیگری که گنادوتروپین جفتی انسانی ترشح می‌کنند
- اختلالات غده فوق‌کلیوی
- کم‌کاری تیروئید شدید
عواملی که خطر بلوغ زودرس را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- جنسیت: دختران بیشتر از پسران به بلوغ زودرس دچار می‌شوند.
- چاقی: داشتن اضافه‌وزن خطر بلوغ زودرس را افزایش می‌دهد.
تاثیر بلوغ زودرس بر آینده کودک
- کوتاهی قد: کودکان مبتلا به بلوغ زودرس ممکن است در ابتدا به‌سرعت رشد کنند و از سایر هم‌سن‌وسال‌های خود بلندتر باشند. اما استخوان‌های آنها خیلی زود بالغ می‌شود؛ بنابراین رشد این کودکان اغلب زودتر از حد معمول متوقف می‌شود که می‌تواند باعث شود آنها در بزرگسالی کوتاه‌تر از حد متوسط باشند.
- افسردگی: کودکانی که دوران بلوغ‌شان خیلی زودتر از سنین طبیعی آغاز می‌شود ممکن است از تغییرات بدن خود و تفاوتشان با سایر همسالان ناراحت شوند. این مسئله ممکن است بر عزت‌نفس آنها تأثیر بگذارد. خطر ابتلا به افسردگی در کودکان مبتلا به بلوغ زودرس به‌ویژه در دختران بسیار زیاد است.
- مشکلات اجتماعی: در بلوغ زودرس، سن و ظاهر کودک با هم مطابقت ندارد. رشد شناختی، اجتماعی و عاطفی این کودکان مناسب سنشان است، در حالیکه بدن آنها بالغ‌تر است. در چنین شرایطی احتمال معاشرت آنها با دوستان بزرگتر از خودشان که رفتارهای پرخطری مانند رفتارهای جنسی و مصرف مواد دارند، بیشتر می‌شود. تاثیر چنین افرادی بر کودک، عامل خطر اصلی در مشکلات سلامت روان است.
- به‌وجود آمدن میل جنسی زودهنگام: کودکانی که زودتر از سن معمول به بلوغ می‌رسند، ممکن است احساسات جنسی را زودتر از همسالان خود تجربه کنند که باعث بوجود آمدن احساس ترس و تنهایی در آنها می‌شود. احتمال بروز رفتارهای پرخطر جنسی در چنین کودکانی بیشتر از سایرین وجود دارد.
- اضطراب و نوسانات خلقی: کودکان مبتلا به بلوغ زودرس، بیش از سایر کودکان دچار مشکلات خلقی نظیر خشم می‌شوند و سطح اضطراب بالاتری را تجربه می‌کنند که تاثیر آن ممکن است تا بزرگسالی باقی بماند.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک: بلوغ زودرس در بعضی از دختران باعث ایجاد سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌شود که علت آن مشخص نیست.
پیشگیری از بلوغ زودرس
هیچکس نمی‌تواند از برخی عوامل خطر بلوغ زودرس مانند جنسیت اجتناب کند. اما مواردی وجود دارد که رعایت آن می‌تواند شانس بلوغ زودرس کودکان را کاهش دهد، از جمله:
- اجتناب از استروژن و تستوسترون: هر چیزی که حاوی استروژن یا تستوسترون است را از کودک دور نگه دارید. استروژن و تستوسترون محیطی در موارد زیر یافت می‌شود:
- داروهای تجویزی مخصوص بزرگسالان
- مکمل‌های رژیمی
- لوازم آرایشی
- بطری‌های پلاستیکی آب
- ظروف پلاستیکی
- مواد دارای رایحۀ مصنوعی
- رژیم غذایی مناسب: رژیم غذایی کودک باید بیشتر شامل مصرف سبزیجات تازه، حبوبات و گوشت ارگانیک باشد. مصرف بیش از حد چربی، نان سفید، ماکارونی سفید، و برنج سفید می‌تواند خطر ابتلا به بلوغ زودرس را افزایش دهد. نوشابه را از رژیم غذایی کودک حذف کنید و آب را جایگزین آن کنید.
- داشتن وزن مناسب: بلوغ زودرس بیشتر در کودکانی که اضافه وزن دارند دیده می‌شود. کودک را تشویق کنید که وزن مناسبی داشته باشد.
- کاهش استرس: سعی کنید استرس کودک را کم کنید. روش‌هایی چون صحبت‌کردن، کنترل فعالیت کودک در فضای مجازی، ثبت نام او در کلاس‌های مربوط به فعالیت بدنی، محدودکردن ساعات تماشای تلویزیون یا بازی‌های کامپیوتری خشن و … به کاهش استرس کودک کمک می‌کند.
- ورزش کردن: تحرک زیاد می‌تواند از ابتلا به بلوغ زودرس جلوگیری کند. کودک را تشویق کنید برنامۀ ثابت و پیوسته‌ای برای ورزش کردن داشته باشد.
سؤالات متداول
آیا میتوانم با به تاخیر انداختن بلوغ فرزندم، امکان رشد قدی بیشتری برای او فراهم کنم؟
خیر. چنانچه کودک در سن طبیعی بلوغ باشد (۸ سالگی در دختران و ۹ سالگی در پسران) متوقف کردن بلوغ او نهایتا سبب افزایش قد کودک نخواهد شد بلکه مانع از دریافت سهم قد ژنتیکی او نیز می‌گردد.
آیا همیشه بلوغ زودرس نیاز به درمان دارد؟
خیر. ممکن است بنا بر نظر پزشک، و با توجه به عواملی چون سن کودک و سرعت بلوغ نیازی به درمان نباشد.
چه سنی برای درمان بلوغ زودرس مناسب است؟
بلوغ زودرس به معنای اتفاقافتادن بلوغ در سن کمتر از ۸ سالگی برای دختران و کمتر از ۹ سالگی برای پسران است. چنانچه علائم بلوغ پس از این سنین اتفاق بیفتد، به هیچ وجه نباید با مصرف دارو مانع آن شد.
آیا جلوگیری از بلوغ زودرس پس از ده سالگی بر افزایش قد کودک مؤثر است؟
خیر. این اقدام نهایتا سبب افزایش قد کودک نمی‌شود، بلکه ممکن است اثر منفی بر رشد قد او بگذارد.
به تأخیرانداختن بلوغ زودرس چقدر بر افزایش قد کودک تأثیر دارد؟
به تأخیرانداختن اصولی و علمی بلوغ زودرس می‌تواند بین ۵ تا ۸ سانتی‌متر در افزایش قد نهایی کودک تاثیر داشته باشد.
در ناحیه تناسلی کودک زیر ۸ سال مو مشاهده کرده‌ام آیا ممکن است دچار بلوغ زودرس شده باشد؟
مشاهده مو در ناحیه تناسلی کودک زیر ۸ سال می‌تواند نشانه‌ای از بلوغ زودرس باشد، اما برای اطمینان از این موضوع نیاز به ارزیابی توسط یک پزشک متخصص است. باید توجه داشت که مشاهده مو در ناحیه تناسلی کودکان ممکن است به علت عوامل دیگری مانند تغذیه نامناسب، عوامل محیطی، یا مشکلات پوستی اتفاق بیافتد، بنابراین ارزیابی توسط پزشک ضروری است.
آیا درمان بلوغ زودرس عوارض جانبی دارد؟
هیچ‌گونه عارضه جانبی جدی‌ای در درمان با تزریق GnRH وجود ندارد. اما امکان دارد کودک احساس خستگی داشته باشد که علت آن ممانعت از ترشح‌شدن کورتیزول و استروئیدهای جنسی توسط غدد فوق‌کلیوی است.
آیا درمان بلوغ زودرس با تزریق بر باروری فرد در بزرگسالی تأثیر دارد؟
تمام شواهد موجود حاکی از آن است که باروری فرد در آینده طبیعی خواهد بود. تزریق GnRH تداخلی با باروری در بزرگسالی ندارد.
اگر بلوغ زودرس درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
چنانچه بلوغ زودرس درمان نشود معمولاً منجر به کوتاهی قد می‌شود و همچنین می‌تواند باعث مشکلات عاطفی و رفتاری قابل‌توجهی شود.
آیا بلوغ زودرس باعث ناباروری می‌شود؟
بله بلوغ زودرس می‌تواند باعث ناباروری در هر دو جنس شود.
آیا بلوغ زودرس می‌تواند باعث بروز مشکل در بزرگسالی شود؟
بلوغ زودرس می‌تواند پیامدهای درازمدتی چون اختلالات متابولیک، مانند مقاومت به انسولین و ابتلا به دیابت نوع ۲ داشته باشد. همچنین امکان افزایش خطر مشکلات قلبی و عروقی، مانند کلسترول بالا، فشارخون بالا، اضافه‌وزن و چاقی نیز وجود دارد.
خطرات بلوغ زودرس چیست؟
در میان دختران نوجوان، بلوغ زودرس با افسردگی، مصرف مواد مخدر، اختلالات غذاخوردن و اختلالات رفتاری مخرب همراه است. از میان این اختلالات، واضح‌ترین و ثابت‌ترین آنها ارتباط بین بلوغ زودرس و افسردگی در دختران است.
آیا رژیم غذایی بر احتمال بروز بلوغ زودرس تأثیر دارد؟
بله مصرف مواد غذایی‌ای که چربی بالایی دارند می‌تواند سبب بلوغ زودرس شود.
آیا استرس می‌تواند باعث بلوغ زودرس شود؟
بر اساس نتایج جدید، وضعیت اجتماعی – اقتصادی نامناسب و تجربۀ رویدادهای استرس‌زا و آسیب‌زا (تروما) می‌تواند بلوغ را جلو بیندازد.
آیا درمان به کنترل بدخلقی و حساسیت‌های رفتاری کودک کمک می‌کند؟
به‌طورکلی بله زیرا درمان موفقیت‌آمیز با کاهش استروئید جنسی همراه خواهد بود که سبب کاهش نوسانات خلقی در کودک می‌شود. البته تغییرات خلق‌وخوی کودک ممکن است به دلایل هورمونی نباشد. در این صورت مهم است آنها را به‌درستی ریشه‌یابی کنید.
پس از قطع دارو، فرایند بلوغ چگونه طی خواهد شد؟
پس از توقف درمان، بلوغ به‌صورت طبیعی و با سرعتی عادی اتفاق خواهد افتاد.
چگونه باید بلوغ زودرس را برای فرزندم توضیح دهم؟
ممکن است کودک شما در رابطه با بلوغ زودرس و درمان آن سؤالات متعددی داشته باشد. به فرزندتان این اطمینان را بدهید که تغییرات بدن او طبیعی است و اکثر افراد در نهایت این تغییرات را خواهند داشت؛ اما در بدن او زودتر از حد معمول اتفاق افتاده است.
آیا عوامل محیطی می‌توانند در بلوغ زودرس نقش داشته باشند؟
بله قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی مختل‌کننده غدد درون‌ریز مانند برخی آفت‌کش‌ها، پلاستیک‌ها و هورمون‌های موجود در غذا ممکن است احتمال ابتلا به بلوغ زودرس را افزایش دهد.
بلوغ زودرس چقدر شایع است؟
بلوغ زودرس نسبتاً نادر است و از هر ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ کودک ۱ نفر به آن مبتلا است.
مدت‌زمان معمول درمان بلوغ زودرس چقدر است؟
مدت‌زمان درمان بسته به علت زمینه‌ای و بدن هر کودک متفاوت است. برخی از کودکان ممکن است به مدت چندین سال نیاز به درمان داشته باشند.
آیا فرزندم برای مقابله با اثرات روانی بلوغ زودرس به مشاوره یا درمان نیاز دارد؟
مشاوره و یا درمان ممکن است برای کودکانی که چالش‌های عاطفی مربوط به بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند مفید باشد.
آیا فرزند من با وجود تجربه بلوغ زودرس می‌تواند نوجوانی طبیعی داشته باشد؟
بله با درمان و حمایت مناسب، کودکان دارای بلوغ زودرس می‌توانند دوران نوجوانی و بزرگسالی طبیعی و شادی داشته باشند.
آیا فرزندم به دلیل بلوغ زودرس نیاز به اجتناب از فعالیت‌ها یا غذاهای خاص دارد؟
به‌طورکلی، هیچ فعالیت یا غذای خاصی وجود ندارد که به دلیل بلوغ زودرس از مصرف آن اجتناب شود. بااین‌حال، حفظ یک سبک زندگی سالم بسیار مهم است.
آیا فرزندم برای درمان بلوغ زودرس نیاز به مصرف دارو تا پایان عمر دارد؟
طول مدت درمان دارویی به علت زمینه‌ای و بدن کودک بستگی دارد. برخی از کودکان ممکن است برای چند سال به دارو نیاز داشته باشند، درحالیکه برخی دیگر ممکن است به درمان طولانی‌مدت نیاز داشته باشند.
آیا کودک من به‌عنوان بخشی از درمان بلوغ زودرس نیاز به جراحی دارد؟
اگر بلوغ زودرس ناشی از تومور یا سایر ناهنجاری‌های ساختاری باشد، ممکن است جراحی لازم باشد. پزشک گزینه‌های درمانی و خطرات احتمالی را با شما در میان می‌گذارد.
