برای پرکاری تیروئید چه بخوریم؟ بهترین و بدترین غذاها

تغذیه مناسب می‌تواند نقش کلیدی در کاهش علائم پرکاری تیروئید و بهبود کیفیت زندگی داشته باشد. اگرچه این بیماری با دارو و مداخلات پزشکی کنترل می‌شود. اما مصرف برخی غذاها مانند منابع غنی از سلنیوم، زینک و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند به تنظیم عملکرد تیروئید کمک کنند، درحالی‌که برخی دیگر مانند غذاهای پر ید، کافئین و مواد قندی فرآوری‌شده ممکن است علائم پرکاری تیروئید را تشدید کنند. لذا رعایت یک برنامه‌ی غذایی متعادل می‌تواند به مدیریت پرکاری تیروئید کمک کند.

اهمیت تغذیه در مدیریت پرکاری تیروئید

تغذیه نقش مهمی در مدیریت پرکاری تیروئید دارد، زیرا برخی مواد غذایی می‌توانند سطح هورمون‌های تیروئیدی را متعادل کنند، درحالی‌که برخی دیگر ممکن است بیماری را تشدید کنند. هیچ رژیم غذایی خاصی برای درمان قطعی پرکاری تیروئید وجود ندارد، اما بسیاری از بیماران با ایجاد تغییراتی در تغذیه خود توانسته‌اند سلامت غده تیروئید را بهبود داده و التهاب را کاهش دهند.

مصرف برخی مواد غذایی به کاهش التهاب و تنظیم عملکرد تیروئید کمک می‌کند، درحالی‌که برخی دیگر می‌توانند فعالیت این غده را افزایش داده و علائم بیماری را تشدید کنند. رعایت توصیه‌های غذایی مناسب می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی داشته باشد.

در ادامه، این مواد غذایی مفید و مضر را بررسی می‌کنیم.

👍 غذاهای مفید برای همه انواع پرکاری تیروئید

رژیم غذایی مناسب در پرکاری تیروئید به کاهش التهاب، تنظیم سطح هورمون‌ها و جلوگیری از تحلیل عضلات کمک می‌کند. مصرف غذاهای غنی از مواد مغذی مانند سلنیوم، آهن، آنتی‌اکسیدان‌ها، پروتئین‌های کم‌چرب و چربی‌های سالم، به بهبود علائم و حمایت از عملکرد تیروئید کمک می‌کند. در ادامه، گروه‌های غذایی مفید برای این شرایط را بررسی می‌کنیم.

🥜 غذاهای غنی از سلنیوم

سلنیوم یک ماده معدنی ضروری برای عملکرد طبیعی تیروئید است که در متابولیسم هورمون‌های تیروئیدی نقش دارد. این ماده به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی عمل می‌کند و از سلول‌های تیروئید در برابر آسیب ناشی از استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند. در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید، سلنیوم به کاهش التهاب غده تیروئید و جلوگیری از آسیب‌های خودایمنی کمک می‌کند. (منبع)

✅ منابع غنی از سلنیوم:

• منابع حیوانی:
  • سالمون
  • ساردین
  • قزل‌آلا
  • مرغ
  • بوقلمون
• منابع گیاهی:
  • آجیل برزیلی (بالاترین میزان سلنیوم در بین تمام مواد غذایی)
  • قارچ
  • سیر
  • اسفناج
  • جو پرک

🥬 غذاهای غنی از آهن

کمبود آهن می‌تواند باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها شود و علائم خستگی و ضعف را که در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید شایع است، تشدید کند. مصرف غذاهای سرشار از آهن به افزایش انرژی و بهبود عملکرد متابولیسم بدن کمک می‌کند و همچنین می‌تواند سطح هورمون‌های تیروئیدی را متعادل‌تر نگه دارد.

✅ منابع غنی از آهن:

• منابع حیوانی:
  • گوشت گوساله
  • بره
  • جگر گاو (بیشترین میزان آهن، اما مصرف زیاد آن توصیه نمی‌شود)
• منابع گیاهی:
  • عدس
  • لوبیا قرمز
  • نخود
  • تخمه کدو
  • بادام هندی
  • کشمش
  • خرما

🍵  مواد غذایی ضدالتهابی

التهاب در تیروئید یکی از عواملی است که می‌تواند پرکاری تیروئید را تشدید کند. غذاهای ضدالتهابی با کاهش سطح التهابات مزمن و حمایت از سیستم ایمنی بدن، به کنترل علائم بیماری کمک می‌کنند. این مواد غذایی همچنین استرس اکسیداتیو را کاهش می‌دهند و باعث عملکرد بهتر سلول‌های تیروئید می‌شوند.

✅ مواد ضدالتهابی مفید:

• زردچوبه (کورکومین، قوی‌ترین ترکیب ضدالتهابی شناخته‌شده در تغذیه)
• زنجبیل
• سیر
• گردو
• دانه‌های چیا و بذر کتان
• اسفناج
• بروکلی
• کلم‌برگ

🍗 پروتئین‌های بدون چربی

افراد مبتلا به پرکاری تیروئید معمولاً متابولیسم سریعی دارند و ممکن است بدون دلیل وزن کم کنند. پروتئین‌های کم‌چرب به حفظ توده عضلانی، تأمین انرژی پایدار و جلوگیری از تحلیل بدن کمک می‌کنند. علاوه بر این، مصرف پروتئین‌های باکیفیت باعث می‌شود که تیروئید بدون تحریک بیش‌ازحد فعالیت کند و هورمون‌ها در سطح متعادلی باقی بمانند.

✅ منابع پروتئین‌های مفید:

• قزل‌آلا
• هالیبوت
• تیلاپیا (کمترین میزان ید و چربی)
• سینه مرغ
• بوقلمون
• تخم‌مرغ
• عدس
• نخود
• لوبیا قرمز

🍓 غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها

آنتی‌اکسیدان‌ها به تیروئید کمک می‌کنند تا سالم بماند. آن‌ها جلوی آسیب مواد مضر (رادیکال‌های آزاد) را می‌گیرند، التهاب را کم می‌کنند و از ضعیف شدن تیروئید جلوگیری می‌کنند. همچنین به سیستم ایمنی کمک می‌کنند که تیروئید را در برابر بیماری‌ها محافظت کند.

✅ منابع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها:

• شاه‌توت (بالاترین ظرفیت آنتی‌اکسیدانی در میوه‌ها)
• آلو سیاه
• چای سفید (بالاترین میزان آنتی‌اکسیدان در بین چای‌ها، اما بدون کافئین)
• توت‌فرنگی
• تمشک

🥑 چربی‌های سالم

چربی‌های سالم به حفظ تعادل هورمونی و کاهش التهاب در بدن کمک می‌کنند. علاوه بر این، مصرف این چربی‌ها باعث افزایش انرژی پایدار شده و از کاهش وزن ناگهانی در افراد مبتلا به پرکاری تیروئید جلوگیری می‌کند.

✅ منابع چربی‌های سالم:

• آووکادو
• روغن زیتون
• دانه‌های چیا و بذر کتان

🥣 حبوبات و غلات کامل

فیبر موجود در این مواد غذایی به بهبود عملکرد گوارش، تنظیم سطح قند خون و حمایت از عملکرد تیروئید کمک می‌کند. همچنین، حبوبات منابع خوبی از پروتئین گیاهی و مواد معدنی ضروری برای تنظیم عملکرد تیروئید هستند.

✅ منابع حبوبات و غلات کامل:

• لوبیا سفید
• نخود
• جو دوسر
• برنج قهوه‌ای

🌿 ادویه‌ها

ادویه‌ها با خواص ضدالتهابی، تنظیم متابولیسم و کاهش استرس اکسیداتیو می‌توانند به کنترل علائم پرکاری تیروئید کمک کنند. این ترکیبات باعث کاهش التهاب در غده تیروئید شده و عملکرد آن را متعادل می‌کنند.

در یک مطالعه در پاکستان نتیجه‌گیری شد که پرکاری تیروئید در میان افراد مبتلا به گواتر شیوع بالایی دارد و مصرف زردچوبه با کاهش گواتر و در نتیجه کاهش خطر پرکاری تیروئید مرتبط است.

✅ ادویه‌های مفید:

• دارچین
• زردچوبه (حاوی کورکومین با خاصیت ضدالتهابی قوی)
• زنجبیل
• سیر

☕ دمنوش‌ها

دمنوش‌های گیاهی به آرام‌سازی سیستم عصبی، کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب کمک کرده و از افزایش علائم ناشی از پرکاری تیروئید مانند اضطراب و تپش قلب جلوگیری می‌کنند. برخی از این دمنوش‌ها نیز خاصیت ضدالتهابی دارند و به کاهش تحریک تیروئید کمک می‌کنند.

✅ دمنوش‌های مفید:

• چای سبز
• دمنوش بابونه
• دمنوش زنجبیل
• دمنوش اسطوخودوس

💧 عرقیات گیاهی

عرقیات گیاهی به متعادل‌سازی عملکرد تیروئید، کاهش التهاب و بهبود گردش خون کمک می‌کنند. این گیاهان خاصیت آرام‌بخش دارند و می‌توانند از تحریک بیش‌ازحد تیروئید جلوگیری کرده و به کاهش علائمی مانند اضطراب و تپش قلب کمک کنند. برخی از آن‌ها همچنین اثر سم‌زدایی داشته و به دفع مواد زائد از بدن کمک می‌کنند.

✅ عرقیات گیاهی مفید:

• نعناع
• بادرنجبویه
• کاسنی

💊 داروها و مکمل‌های مفید

داروهای ضدتیروئید با کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی، از شدت علائم بیماری کم می‌کنند. داروهای بتابلاکر نیز با کاهش ضربان قلب، اضطراب و لرزش دست‌ها، اثرات جانبی پرکاری تیروئید را کنترل می‌کنند.

✅ داروهای مفید:

• داروهای ضد تیروئید (کاهش هورمون تیروئید)
  • متیمازول (Methimazole – Tapazole)
  • پروپیل تیوراسیل (Propylthiouracil – PTU)

• داروهای بتابلاکر (کنترل علائم پرکاری تیروئید)
  • پروپرانولول (Propranolol)
  • آتنولول (Atenolol)
  • متوپرولول (Metoprolol)

از سوی دیگر، مکمل‌هایی مانند سلنیوم و زینک به کاهش التهاب، حمایت از سیستم ایمنی و بهبود عملکرد تیروئید کمک می‌کنند. همچنین برخی از این ویتامین‌ها اثرات ضدالتهابی دارند و به حفظ سلامت عمومی بدن و تیروئید کمک می‌کنند.

✅ مکمل‌های مفید:

• سلنیوم
• زینک (روی)
• ویتامین D
• امگا-۳

 👎 غذاهای مضر برای همه انواع پرکاری تیروئید

برخی مواد غذایی می‌توانند علائم پرکاری تیروئید را تشدید کرده و باعث افزایش التهاب، تحریک بیش‌ازحد تیروئید و اختلال در تعادل هورمونی شوند. غذاهای غنی از ید، قندهای تصفیه‌شده، کافئین، گلوتن و غذاهای فرآوری‌شده می‌توانند موجب بدتر شدن علائمی مانند تپش قلب، کاهش وزن ناگهانی و اضطراب شوند. محدود کردن این مواد در رژیم غذایی به کنترل بهتر بیماری و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند. در ادامه، گروه‌های غذایی مضر را بررسی خواهیم کرد.

🧂 مواد غذایی غنی از ید

ید برای عملکرد طبیعی تیروئید ضروری است، اما در افراد مبتلا به پرکاری تیروئید، مصرف زیاد آن می‌تواند تولید هورمون‌های تیروئیدی را افزایش داده و علائم بیماری را تشدید کند. این امر می‌تواند موجب افزایش ضربان قلب، اضطراب و بی‌قراری، کاهش وزن بیش‌ازحد و تعریق زیاد شود.

🚫 مواد غذایی غنی از ید که باید محدود شوند:

• جلبک دریایی
• نمک یددار
• ماهی‌های آب شور
  • تن
  • سالمون
  • میگو
  • تخم ماهی
• لبنیات صنعتی

☕ کافئین و محرک‌ها

کافئین و سایر محرک‌ها باعث افزایش فعالیت سیستم عصبی، افزایش تپش قلب و تشدید اضطراب در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید می‌شوند. مصرف زیاد این مواد می‌تواند باعث افزایش استرس، بی‌خوابی، لرزش دست‌ها و افزایش متابولیسم غیرطبیعی بدن شود.

🚫 مواد غذایی حاوی کافئین و محرک‌ها:

• قهوه
• چای پررنگ
• نوشابه‌های انرژی‌زا
• الکل

🍩 مواد قندی و فرآوری‌شده

قندهای تصفیه‌شده صنعتی التهاب را افزایش می‌دهند و باعث بالا و پایین شدن شدید قند خون می‌شوند. این نوسانات می‌توانند احساس خستگی، افت ناگهانی انرژی و استرس بدن را بیشتر کنند.

🚫 مواد قندی و فرآوری‌شده که باید محدود شوند:

• شیرینی‌های صنعتی
  • کیک
  • بیسکویت
  • دونات
  • شکلات‌های قندی
• نوشیدنی‌های شیرین‌شده
  • نوشابه
  • آبمیوه‌های صنعتی
  • شربت‌های قندی
• غذاهای بسته‌بندی‌شده و آماده

🥦 سبزیجاتی که ممکن است مانع جذب ید شوند

برخی سبزیجات چلیپایی (کلم، بروکلی، شلغم و تربچه) در صورت مصرف خام، ممکن است جذب ید را کاهش داده و بر عملکرد تیروئید تأثیر بگذارند. البته، این اثر در پرکاری تیروئید چندان شدید نیست و معمولاً در کم کاری تیروئید تأثیر بیشتری دارد. بااین‌حال، مصرف زیاد این سبزیجات خام می‌تواند موجب اختلال در جذب ید و تغییر عملکرد غده تیروئید شود اما مصرف آن‌ها به‌صورت پخته معمولاً بی‌خطر است.

🚫 سبزیجاتی که ممکن است در جذب ید اختلال ایجاد کنند:

• کلم سفید و قرمز
• گل‌کلم
• بروکلی
• شلغم
• تربچه

🍞 گلوتن

برخی افراد مبتلا به پرکاری تیروئید، به‌ویژه بیماران دارای بیماری‌های خودایمنی تیروئید (مانند بیماری گریوز)، ممکن است به گلوتن حساس باشند. مصرف گلوتن در این افراد می‌تواند موجب افزایش التهاب، مشکلات گوارشی و تحریک سیستم ایمنی شود.

اما در مطالعه‌ای نتیجه‌گیری شد که رژیم بدون گلوتن ممکن است اثرات مفید ویتامین D بر کاهش خودایمنی تیروئید را تضعیف کند، بنابراین؛ حذف گلوتن برای همه بیماران تیروئیدی ضروری یا مفید نیست.

🚫 منابع غذایی حاوی گلوتن:

• نان سفید
• ماکارونی معمولی
• آرد گندم تصفیه‌شده

🌭 غذاهای فرآوری‌شده و سرخ‌شده

چربی‌های ترانس و اشباع موجود در غذاهای فرآوری‌شده و سرخ‌شده می‌توانند التهاب را افزایش داده، تعادل هورمونی را مختل کنند و باعث افزایش استرس اکسیداتیو شوند. این غذاها همچنین با افزایش سطح کلسترول بد (LDL) و کاهش کلسترول خوب (HDL)، خطر بیماری‌های قلبی را بالا می‌برند. (منبع)

🚫 مواد غذایی فرآوری‌شده و سرخ‌شده که باید محدود شوند:

• سوسیس
• کالباس
• غذاهای سرخ‌شده
• چیپس و پفک
• فست‌فودها
  • سیب‌زمینی سرخ‌شده
  • برگر
  • پیتزا

📅 برنامه غذایی پیشنهادی برای مبتلایان به پرکاری تیروئید

برای مبتلایان به پرکاری تیروئید، تنظیم وعده‌های غذایی و رعایت فاصله مناسب بین آن‌ها اهمیت زیادی دارد. بهتر است هر ۳ تا ۴ ساعت یک وعده غذایی یا میان‌وعده سبک اما مقوی مصرف شود تا از ضعف و کاهش وزن ناگهانی جلوگیری شود.

وعده‌های غذایی نباید بیش از حد حجیم باشند، بلکه باید شامل پروتئین‌های کم‌چرب و کربوهیدرات‌های پیچیده باشند تا سطح انرژی بدن را در طول روز متعادل نگه دارند. علاوه بر این، مواد قندی و غذاهای فرآوری‌شده باید به حداقل برسند تا از افزایش التهاب و تشدید علائم بیماری جلوگیری شود.

برنامه غذایی پیشنهادی برای پرکاری تیروئید بدون علت خاص

برای کنترل پرکاری تیروئید بدون علت خاص، مصرف مواد ضدالتهابی مانند روغن زیتون، زردچوبه و سبزیجات برگ‌دار توصیه می‌شود تا التهاب تیروئید کاهش یابد و عملکرد آن متعادل شود. همچنین، مواد غذایی کم‌یُد باید در اولویت قرار گیرند و مصرف غذاهای فرآوری‌شده محدود شود تا از تحریک بیش‌ازحد تیروئید جلوگیری شود.

رژیم غذایی باید متعادل و سرشار از مواد مغذی باشد تا کاهش وزن بیش از حد رخ ندهد و انرژی موردنیاز بدن تأمین شود.

برنامه غذایی پیشنهادی برای پرکاری تیروئید ناشی از بیماری گریوز

در رژیم غذایی مناسب برای پرکاری تیروئید ناشی از بیماری گریوز، تمرکز بر مصرف مواد ضدالتهابی، کاهش ید و تأمین سلنیوم ضروری است. برای حمایت از عملکرد تیروئید، مواد غذایی غنی از سلنیوم مانند آجیل برزیلی باید بیشتر مصرف شوند.

همچنین، به جای لبنیات معمولی، مصرف لبنیات کم‌یُد و ماست پروبیوتیک توصیه می‌شود تا از تحریک تیروئید جلوگیری شود. از سوی دیگر، مصرف نمک یددار و غذاهای دریایی باید کاهش یابد تا تعادل هورمونی حفظ شده و علائم بیماری کنترل شوند.

برنامه غذایی پیشنهادی برای پرکاری تیروئید ناشی از گواتر چند گره‌ای سمی

برای کنترل پرکاری تیروئید ناشی از گواتر چند گره‌ای سمی، متعادل‌سازی ید، تأمین سلنیوم و مصرف پروتئین‌های سالم ضروری است. غذاهای پر ید محدود شده و در عوض پروتئین‌های کم‌چرب مانند مرغ، بوقلمون و ماهی کم‌یُد توصیه می‌شود. همچنین، مواد ضدالتهابی مثل زردچوبه، روغن زیتون و سبزیجات برگ‌دار باید در رژیم غذایی گنجانده شوند.

برنامه غذایی پیشنهادی برای پرکاری تیروئید ناشی از تیروئیدیت

برای کنترل پرکاری تیروئید ناشی از تیروئیدیت، تمرکز بر کاهش التهاب و مصرف مواد مغذی برای حمایت از سیستم ایمنی ضروری است. افزایش مصرف غذاهای ضدالتهابی مانند چای سبز، روغن زیتون و دارچین، حفظ سطح آهن و روی با مصرف گوشت‌های کم‌چرب و حبوبات، و پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده و قندهای تصفیه‌شده برای کنترل علائم مفید است.

برنامه غذایی پیشنهادی برای پرکاری تیروئید ناشی از مصرف بیش از حد هورمون تیروئید

برای متعادل‌سازی تغذیه و جلوگیری از کاهش وزن بیش از حد، مصرف غذاهای پرکالری اما سالم توصیه می‌شود. لبنیات کم‌چرب برای تقویت استخوان‌ها و تأمین کلسیم ضروری است، درحالی‌که مصرف کافئین و نوشیدنی‌های محرک باید کاهش یابد تا از تشدید علائم جلوگیری شود.

سوالات متداول

آیا نوشیدن آب زیاد روی پرکاری تیروئید تأثیر دارد؟

پرکاری تیروئید باعث تعریق زیاد و کم‌آبی می‌شود، اما نوشیدن بیش از حد آب بدون تأمین الکترولیت‌ها می‌تواند تعادل مواد معدنی را برهم بزند.

آیا لبنیات علائم پرکاری تیروئید را تشدید می‌کند؟

برخی لبنیات به دلیل محتوای ید بالا ممکن است علائم را تشدید کنند و در برخی بیماران، عدم تحمل لاکتوز نیز مشکلات گوارشی ایجاد می‌کند.

 آیا روزه‌داری برای افراد مبتلا به پرکاری تیروئید مناسب است؟

روزه‌های طولانی ممکن است باعث افزایش متابولیسم، خستگی و کاهش وزن ناگهانی شوند، بنابراین بهتر است با پزشک مشورت شود.

آیا پرکاری تیروئید باعث کمبود ویتامین و مواد معدنی می‌شود؟

افزایش متابولیسم می‌تواند ذخایر سلنیوم، زینک، ویتامین D و منیزیم را کاهش دهد و مصرف متعادل این مواد مغذی ضروری است.

 آیا استرس علائم پرکاری تیروئید را بدتر می‌کند؟

استرس سطح کورتیزول را بالا می‌برد و علائمی مانند تپش قلب، اضطراب و بی‌خوابی را در افراد مبتلا به پرکاری تیروئید تشدید می‌کند.

آیا مواد غذایی گواتروژنیک به کاهش پرکاری تیروئید کمک می‌کنند؟

سبزیجاتی مانند کلم و بروکلی ممکن است جذب ید را کاهش دهند، اما تأثیر آن‌ها کم است و باید به مقدار زیاد مصرف شوند تا اثرگذار باشند.

آیا پروبیوتیک‌ها به بهبود علائم پرکاری تیروئید کمک می‌کنند؟

بله، پروبیوتیک‌ها می‌توانند به بهبود مشکلات گوارشی ناشی از پرکاری تیروئید کمک کرده و التهاب را کاهش دهند.

چرا افراد مبتلا به پرکاری تیروئید احساس گرما و تعریق زیاد دارند؟

افزایش هورمون‌های تیروئیدی باعث تحریک متابولیسم و تولید گرمای بیشتر در بدن می‌شود که منجر به تعریق زیاد و احساس گرما می‌گردد.

آیا مصرف الکل بر پرکاری تیروئید تأثیر دارد؟

بله، الکل می‌تواند تعادل هورمونی را مختل کند، علائم مانند تپش قلب و اضطراب را بدتر کند و روی جذب مواد مغذی تأثیر بگذارد.