رشد قد تا پایان یا نهادینه‌شدن دوران بلوغ ادامه دارد؛ یعنی در دخترها یک تا یک سال و نیم بعد از اولین پریود، و در پسرها یک سال بعد از بم‌شدن صدا و رویش موی صورت. زمان اوج رشد قد یا جهش قدی هم در دختران معمولاً اوایل بلوغ (یعنی ابتدای رشد پستان) و در پسران اواخر بلوغ (بعد از دورگه‌شدن صدا) است.
بنابراین اگر از دوران بلوغ خود عبور کرده‌اید، رشد قد شما متوقف شده و در بهترین حالت و تا ابتدای جوانی ممکن است ۲ تا ۳ سانت افزایش قد داشته باشید؛ اما اگر فرزندی دارید که در دوران بلوغ یا کودکی قرار دارد و نگران رشد قد او هستید، در این مقاله می‌توانید با محاسبه قد نهایی او به‌صورت تقریبی و با بررسی جدول رشد قدی، ببینید که آیا روند رشد قد فرزند شما طبیعی است یا نه.
توقف رشد قد در دخترها — » ۱ تا ۵/۱ سال بعد از اولین پریود
توقف رشد قد در پسرها — » ۱ سال بعد از بم‌شدن صدا و رویش موی صورت
جهش قدی (اوج رشد قد) در دخترها — » ابتدای بلوغ و هم‌زمان با رشد پستان
جهش قدی (اوج رشد قد) در پسرها — » انتهای دوران بلوغ و دورگه شدن صدا
رشد قد تا چه سنی ادامه دارد؟
اینکه قد هر فرد تا چه سنی رشد می‌کند، بیشتر از اینکه به سن تقویمی او مرتبط باشد به عواملی مانند زمان بروز نشانههای بلوغ، و بسته‌شدن صفحات رشد بستگی دارد.
- بروز نشانههای بلوغ: رشد قد ارتباطی به سن تقویمی افراد ندارد و به بلوغ مربوط میشود. افراد تا زمان نهادینه‌شدن یا پایان بلوغ، فرصت افزایش قد دارند؛ پایان بلوغ در پسرها یعنی یک سال بعد از بم‌شدن صدا و رویش موی صورت، و در دخترها یک سال تا یک سال و نیم بعد از اولین پریود، رشد قد متوقف میشود. بعد از این سن، با بهبود تغذیه و انجام ورزش‌های مناسب، نهایتا ۲ الی ۳ سانت به قد فرد اضافه میشود.
- بسته‌شدن صفحات رشد: صفحات رشد، بخش‌هایی از استخوان‌های دست و پا هستند که در دوران کودکی و نوجوانی باعث رشد طولی استخوان‌ها و افزایش قد میشوند. این صفحات از جنس غضروف هستند و در انتهای استخوان‌های بلند (مانند استخوان ران و ساق پا) قرار دارند. با پایان دوران بلوغ، این صفحات هم تثبیت و بسته میشوند و به همین دلیل فرد دیگر رشد نمی‌کند.
توقف رشد قد در کودکان (به‌ویژه دخترها) ممکن است زودتر هم اتفاق بیفتد که به آن «بلوغ زودرس» می‌گوییم. بلوغ زودرس زمانی رخ می‌دهد که علائم بلوغ یعنی پریود در دخترها قبل از ۸ سالگی و بم‌شدن صدا در پسرها قبل از ۹ سالگی ظاهر شوند. این موضوع باعث میشود که رشد قدی زودتر آغاز شود اما به دلیل بسته‌شدن سریع‌تر صفحات رشد، قد نهایی فرد کوتاه‌تر از حد انتظار باشد. عوامل ژنتیکی، تغذیه‌ای، و محیطی مانند اضافه‌وزن می‌توانند باعث بلوغ زودرس شوند. با مراجعه به‌موقع به پزشک می‌توانید بلوغ زودرس را متوقف کنید.
اوج رشد قد در دختران و پسران چه سنی است؟
رشد قدی معمولا در دوران کودکی آهسته و پیوسته است، اما در دوره بلوغ یک جهش ناگهانی رخ می‌دهد که باعث افزایش چشمگیر قد میشود. این جهش قدی در دختران و پسران در زمان‌های متفاوتی اتفاق می‌افتد و به عوامل ژنتیکی، تغذیه، سطح هورمون‌ها و سبک زندگی بستگی دارد.
دخترها: جهش قدی در اوایل بلوغ، ابتدای رشد پستان
در دختران، جهش قدی معمولاً در اوایل بلوغ، یعنی زمان شروع رشد سینه‌ها اتفاق می‌افتد. در این دوره، هورمون استروژن باعث تحریک صفحات رشد در استخوان‌ها میشود که نتیجه آن افزایش قد است. دختران در این مرحله می‌توانند سالانه بین ۶ تا ۱۰ سانتی‌متر رشد کنند. با این حال، بعد از اولین قاعدگی، سرعت رشد به‌شدت کم میشود و معمولاً پس از ۱ تا ۱ سال و نیم بعد از شروع پریود، رشد قدی متوقف میشود.
پسرها: جهش قدی در اواخر بلوغ، دورگه شدن صدا
در پسرها جهش قدی معمولاً دیرتر از دختران، و در اواخر دوران بلوغ صورت می‌گیرد. یکی از نشانههای این جهش قدی، دورگه شدن صدا و رشد موهای صورت است که به دلیل افزایش سطح هورمون تستوسترون رخ می‌دهد. در این مرحله، پسران می‌توانند سالانه بین ۷ تا ۱۲ سانتی‌متر رشد کنند. رشد قدی در پسران معمولاً تا ۱۸ سالگی یا کمی بیشتر ادامه دارد.
آیا قد فرزند من طبیعی است؟
برای دیدن جدول‌ها در سایز بزرگ‌تر، لطفا روی آنها ضربه بزنید.
یکی از راه‌های ساده برای بررسی اینکه آیا قد فرزندتان طبیعی است یا نه، استفاده از جدول رشد قد است. این جدول نشان می‌دهد که میانگین قد کودکان بر اساس سن و جنسیت آنها چقدر است. مقدار قد را در جدول پیدا کنید و سپس آن را با عدد مربوط به سن و جنسیت او در جدول مقایسه کنید.
اگر قد فرزندتان در محدوده استاندارد قرار داشته باشد، رشد او طبیعی است. اگر قد کودک شما کمی پایین‌تر از میانگین باشد (یعنی یک یا دو پله)، باز هم جای نگرانی نیست؛ اما اگر قد او بیش از ۲ پله پایین‌تر از میانگین باشد (یعنی در صدک ۳ یا کمتر قرار بگیرد)، بهتر است با یک متخصص غدد مشورت کنید. پزشک پس از انجام آزمایش‌های لازم و بررسی سن استخوانی و شرایط ژنتیک او، گزینه‌های بدون عوارض برای افزایش قد را پیشنهاد می‌دهد.
آیا می‌توانم قد نهایی فرزندم را محاسبه کنم؟
قد نهایی هر فرد تحت‌تأثیر عوامل ژنتیکی، تغذیه، فعالیت بدنی، میزان خواب و ترشح هورمون قرار دارد که از بین آنها، ژنتیک مهم‌ترین عامل است. با استفاده از یک فرمول ساده و براساس قد پدر و مادر، میتوان قد نهایی فرد را به طور تخمینی و غیرقطعی محاسبه کرد.
فرمول رایج برای تخمین قد نهایی
این فرمول یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای پیش‌بینی قد نهایی کودک است که تنها از قد والدین استفاده می‌کند:
- برای دختران:
- برای پسران:
سوالات متداول
افزایش قد بعد از ۲۰-۲۲ سالگی امکانپذیر است؟
خیر، صفحات رشد بعد از پایان دوران بلوغ بسته میشوند و رشد قد متوقف میشود. یک سال بعد از بروز اولین نشانههای بلوغ در پسرها و یک سال و نیم بعد از بروز اولین نشانه بلوغ در دخترها، صفحات رشد بسته میشوند.
آیا رشد قدی همه افراد در یک سن متوقف میشود، یا در افراد مختلف متفاوت است؟
خیر، توقف رشد قدی در افراد مختلف متفاوت است. سن توقف رشد قدی هر فردی به عواملی مانند سن استخوانی، ژنتیک، زمان بلوغ و سلامت عمومی فرد بستگی دارد.
آیا عقب انداختن بلوغ (مثلا پریود)، باعث افزایش قد میشود؟
دیرتر رسیدن به بلوغ میتواند رشد قدی را طولانیتر کند؛ اما تنها زمانی میتوان بلوغ را عقب انداخت که فرد با «بلوغ زودرس» مواجه باشد. دخالت بیمورد در روند بلوغ میتواند عوارض گوناگون از جمله کوتاه ماندن قد را در پی داشته باشد.
آیا قد والدین مستقیماً روی سن توقف رشد تأثیر دارد؟
بله، قد والدین و عوامل ژنتیکی تأثیر زیادی بر زمان توقف رشد دارند. ژنتیک نه‌تنها قد نهایی، بلکه زمان بلوغ و بسته‌شدن صفحات رشد را نیز تعیین می‌کند. اگر والدین قدبلند باشند و دیر به بلوغ رسیده باشند، احتمالاً فرزندشان نیز رشد طولانی‌تری خواهد داشت.
آیا افزایش قد در سن ۴۰ سالگی امکانپذیر است؟
در این سن افزایش واقعی قد ممکن نیست، اما تقویت عضلات کمر، اصلاح فرم ستون فقرات، حرکات کششی، فیزیوتراپی و یوگا می‌توانند قامت را بهبود ببخشد. در موارد خاص، جراحی‌های افزایش قد هم وجود دارند، اما ریسک و عوارض بالایی دارند.
آیا بیماری‌هایی مثل دیابت یا مشکلات استخوانی می‌توانند روی سن توقف رشد اثر بگذارند؟
بله، دیابت نوع ۱ کنترل‌نشده، بیماری‌های استخوانی مثل راشیتیسم (نرمی استخوان) و بیماری‌های غدد درون‌ریز مانند کم‌کاری تیروئید می‌توانند باعث توقف زودهنگام رشد شوند.
آیا مصرف داروهای خاصی می‌توانند باعث توقف رشد زودتر از موعد شوند؟
بله، مصرف طولانی‌مدت برخی از داروها مانند کورتیکواستروئیدها (مثل پردنیزولون)، داروهای شیمی‌درمانی و برخی از داروهای هورمونی می‌توانند رشد قدی کودک را تحت‌تأثیر قرار دهند.
